Blog

Do napisania poniższego tekstu zainspirowały mnie trzy e-maile, jakie otrzymałem poprzez www.gmnazamosc.pl/„zadaj pytanie Wójtowi”.

Pierwszy – cytat: „Chciałabym dowiedzieć się kiedy powstanie chodnik w Borowinie Sitanieckiej od szkoły do końca ulicy? Tyle się mówi o inwestycjach, a na budowę chodnika oczywiście brak pieniędzy. Tutaj chodzi o bezpieczeństwo, głównie dzieci, które wracając ze szkoły zmuszone są iść ulicą bez żadnego pobocza. Czy musi zdarzyć się jakaś tragedia, żeby ktoś zaczął działać? Jak można w takiej sytuacji stać obojętnie? Codziennie na tej ulicy mijam dzieci, młodzież, ludzi starszych i kobiety z wózkami, i jak w dzisiejszych czasach nie zapewnić im bezpiecznej drogi do domu. Kierowcy są różni, ale nie wolno czekać aż wydarzy się tragedia. Apeluję o rozsądek i proszę o pomoc w tym temacie”.

Drugi jest bardzo krótki i nie daje możliwości udzielenia konkretnej odpowiedzi – cytat: „Panie Wójcie, kiedy zrobi Pan chodniki w Gminie?! Poczekajmy do wyborów, mam nadzieję, że ludzie docenią Pana bierność w tej sprawie”.

Trzeci dotyczy największego w Gminie sołectwa – cytat: „Panie Wójcie, jestem mieszkańcem Płoskiego [okolice szkoły] i moje pytanie jest dlaczego do tej pory nic nie robicie z drogą, która biegnie od DK74 do szkoły. Jest to droga, która prowadzi do centrum Płoskiego [szkoła, remiza], jest na niej niesamowity ruch, szczególnie rano [przed 8 godz.]. Teraz dzieci nie chodzą piechotą do szkoły, tylko są przywożone samochodami. Praktycznie każdy mieszkaniec całego Płoskiego przywozi tu dzieci do szkoły samochodem, a jak by było tego mało, to jeszcze wjeżdżają autobusy dowożące dzieci, z którym wyminięcie jest praktycznie na milimetry. Droga jest w fatalnym stanie pod względem nawierzchni [od momentu jej budowy w latach 90, tylko łatane są w niej dziury] no i przede wszystkim jest bardzo wąska. Dlatego prosimy [mieszkańcy tej części Płoskiego] albo zlikwidujcie szkołę, albo zróbcie do niej odpowiedni dojazd. Pozdrawiam”.

W powyższe treści wpisuje się czwarty tekst, dotyczący Kalinowic, który otrzymałem w oficjalnej urzędowej korespondencji. Dotyczy braku chodnika przy drodze gminnej, będącej przedłużeniem ul. Kresowej w Zamościu. Zacytuję tylko jego mały końcowy fragment: „Niniejszym wnoszę o wygenerowanie w budżecie Gminy środków finansowych na budowę chodnika, w celu zapewnienia bezpieczeństw życia mieszkańców Kalinowic. Jednocześnie wskazuję, że proszę mieć na uwadze to, że w przypadku śmierci mieszkańca Kalinowic, spowodowanej brakiem chodnika, to Pan Wójt poniesie za to odpowiedzialność”.

Korespondencja ta wpłynęła do mnie w miesiącach maj i czerwiec, a więc w okresie przygotowania do gminnych podsumowań – RAPORT O STANIE GMINY za 2020 rok i wotum zaufania dla Wójta, oraz sprawozdanie z wykonania budżetu 2020 roku i absolutorium dla Wójta. W miesiącu kwietniu zakończyliśmy (Wójt i Rada Gminy) prace nad Wieloletnim Planem Inwestycyjnym Gminy na lata 2021‑2030. Nic więc dziwnego, że powyższa korespondencja zmusza do szerszych refleksji. Mam wewnętrzne przekonanie o potrzebie przebudowy dróg w Borowinie Sitanieckiej i Płoskiem. O tych inwestycjach myślałem w trakcie tegorocznych prac nad Wieloletnim Planem Inwestycyjnym Gminy. Mam też świadomość wielu innych, być może nawet pilniejszych od wymienionych, niezrealizowanych dotychczas gminnych potrzeb. Nie kwestionuję potrzeby budowy chodnika w Kalinowicach i innych Sołectwach. Świadomość ta utrudnia podejmowanie samorządowych decyzji, które przez to niekoniecznie są idealnymi. Powyższe teksty w szerszej refleksji są dla mnie kolejnym sygnałem niewielkiego zainteresowania Mieszkańców stanem gminnych spraw. Potwierdzają wrażenie, że nie docierają do Mieszkańców przekazywane w różny sposób informacje o uwarunkowaniach podejmowania samorządowych decyzji. Zebrania wiejskie, strona internetowa, Biuletyn Samorządu Gminy Zamość, otwartość Wójta i Administracji na kontakty z Mieszkańcami. Cóż więcej w tym zakresie można jeszcze zrobić? Będę wdzięczny za podpowiedzi.

 

RAPORT O STANIE GMINY za 2020 rok

W miesiącu maju przedłożyłem kolejny RAPORT O STANIE GMINY. Będzie on przedmiotem debaty w trakcie obrad sesji Rady Gminy w dniu 29 lipca 2021 roku. W debacie tej mogą brać udział Mieszkańcy Gminy. Aby zabrać głos w debacie, Mieszkaniec powinien złożyć pisemne zgłoszenie do Przewodniczącego Rady Gminy – najpóźniej w dniu poprzedzającym dzień obrad sesji Rady, czyli 28 lipca 2021 r. Pisemne zgłoszenie powinno być poparte podpisami co najmniej 50 osób. Druk pisemnego zgłoszenia zamieszczony jest na stronie internetowej i BIP Gminy Zamość. Zachęcam do zapoznania się z treścią RAPORTU O STANIE GMINY ZAMOŚĆ oraz ewentualnego przygotowania do aktywnego udziału w sesji Rady Gminy 29 lipca br. Zapraszam do rzeczowej dyskusji o stanie gminnych spraw poprzez www.gminazamosc.pl/„zadaj pytanie wójtowi”. Odpowiem na każdy tekst – może czasem po upływie miesiąca, ale zawsze i w sposób zaangażowany. Zachęcam do udziału w zebraniach wiejskich, które będą w miesiącach sierpień i wrzesień. Będę osobiście na wszystkich. Zachęcam do czytania BIULETYNU SAMORZĄDU GMINY ZAMOŚĆ, którego wszystkie wydania dostępne są w formie plików na stronie www.gminazamosc.pl.

RAPORT O STANIE GMINY ZAMOŚĆ jest obszernym opracowaniem, zawierającym 184 strony. Nie może być inaczej, jeśli ma on być materiałem do debaty i dyskusji o stanie gminnych spraw. Gminne decyzje to nie tylko inwestycje. To zarządzanie oświatą i wychowaniem przedszkolnym, pomoc społeczna, utrzymanie dróg i obiektów gminnych, kultura, sport, turystyka, narodowe wartości i aktywność obywatelska, administracja, itd. Gminne decyzje to także sfera podatków lokalnych. Budżet Gminy każdego roku to dwie strony, które finansowo muszą się bilansować – dochody (z przychodami) i wydatki (z rozchodami). Bez spojrzenia na całość gminnych spraw, w tym potrzeby Mieszkańców 35 Sołectw, dyskusja o konkretnych pojedynczych zagadnieniach będzie tylko przypomnieniem o tym, że tego też jeszcze nie mamy, czy też nie załatwiliśmy.

 

Dochody bieżące własne budżetów Gminy

Skrótową analizę uwarunkowań podejmowania samorządowych decyzji rozpocznę od dochodów bieżących własnych gminnych budżetów (bez zadań zleconych przez administrację rządową). Ich strukturę obrazują tabele nr 26 i 27 zamieszczone na stronach 40‑41 RAPORTU O STANIE GMINY (dalej RAPORTU). Wiersze nr 2,3 i 4 tabeli nr 26 to środki przekazywane z budżetu Państwa. Ich suma to aż 72% (2020 rok) wszystkich dochodów bieżących własnych. Gminne podatki lokalne – wiersze nr 1.1. do 1.4. tabeli nr 27, na stronie 41, na których stawki mamy wpływ, dają zaledwie 15% dochodów. Tak wygląda obraz realnego wpływu decyzji Organów Gminy na tworzenie strony dochodowej budżetu. Niewielki – co oznacza, że w zakresie dochodów jesteśmy zupełnie uzależnieni od decyzji Rządu. Oczywistym jest, iż ciągły przyrost Mieszkańców Gminy powoduje większy przyrost dochodów z udziałów w podatkach PIT (wiersz nr 2 tab. 26). Pamiętajmy jednak, że nie jest to aż tak oczywiste i szybkie, gdyż dotyczy osób zameldowanych, a nie zamieszkałych. Warto spojrzeć do tabeli nr 2 na stronie 13 RAPORTU. Nie jest ona zbyt optymistyczna – obrazuje niewielki wzrost osób zameldowanych w latach 2019‑2020. Gmina jest wciąż wielkim placem budowy i w tym należy upatrywać optymizmu i na tym budować Jej przyszłość. Nowe osiedla mieszkaniowe w Gminie to jednak także nowe potrzeby inwestycyjne. Szersze rozwinięcie zawierające szczegóły poszczególnych składników dochodów bieżących i ich porównanie w latach 2015‑2020 zawarte jest na stronach 40‑44 RAPORTU.

Częstym tematem dyskusji i ocen są decyzje Organów Gminy w zakresie stawek podatków lokalnych. To więc również ważna część RAPORTU. Na jego stronie 45 (tabela nr 33) prezentuję historie stawek podatków lokalnych w Gminie Zamość na przestrzeni lat 2015‑2020. Warto zwrócić uwagę na różnice pomiędzy stawkami możliwymi maksymalnie, a przyjętymi w Gminie. Skutki obniżenia stawek podatków lokalnych w latach 2015‑2020 obrazuje tabela nr 34 na kolejnej stronie RAPORTU. To aż 3 817 444 zł (2019 rok) mniej dochodów w budżecie. Przypomnę, że całość dochodów 2019 roku z czterech podatków lokalnych (rolny, od nieruchomości, od środków transportowych i leśny) to kwota 10 225 288 zł (tabela nr 27 wiersz nr 1 str. 41 RAPORTU). Wspomnianą powyżej kwotę 3 817 444 zł (skutki obniżenia stawek podatków lokalnych) Minister Finansów zalicza Gminie do uzyskanych dochodów podatkowych, od których zależy poziom przekazywanej Gminie subwencji wyrównawczej (większe dochody – mniejsza subwencja). Subwencja ta jest bardzo ważną częścią dochodów budżetu Gminy. W 2019 roku przekazano nam jej
8 941 594 zł (tabela nr 29 wiersz nr 1 str. 42 RAPORTU) – czyli 14% wszystkich dochodów bieżących własnych i niewiele mniej od wpływów z czterech podatków lokalnych (10 225 288 zł). Opisana sytuacja wskazuje więc, że obniżając stawki podatków lokalnych tracimy podwójnie – mamy mniejsze dochody z podatków i obniżoną kwotę otrzymywanej subwencji wyrównawczej. Warto o tym pamiętać oceniając podatkowe decyzje Wójta i Rady.

 

Dochody majątkowe budżetów Gminy

Na możliwości inwestycyjne budżetu Gminy każdego roku znaczący wpływ mają dochody majątkowe. Ich strukturę i pochodzenie w latach 2016‑2020 obrazuje tabela nr 6 str.19 RAPORTU. Jej analiza wyraźnie wskazuje, że podstawą dochodów majątkowych są pozyskane w drodze konkursów dotacje z programów unijnych i krajowych (wiersze 1 i 2 tabeli 19). Wpływy z dochodów z gospodarki mienieniem i wpłaty Mieszkańców (wiersze 4 i 5) są tylko niewielkim dodatkiem do powyższych. Specyfiką pozyskiwania środków z dotacji unijnych (wiersz nr 1) jest ich okresowość i mała przewidywalność w zakresie terminów ogłaszania naborów konkursowych wniosków. Podobnie zaczyna być w przypadku programów krajowych. Przykład – o możliwości pozyskania dotacji na inwestycje z nowego programu RZĄDOWY FUNDUSZ POLSKI ŁAD dowiedzieliśmy się w ostatnim tygodniu czerwca, telekonferencja z Wojewodą miała miejsce w dniu 1 lipca, a już następnego dnia ogłoszono konkursowy nabór wniosków z terminem do 30 lipca. W takich warunkach trzeba z dnia na dzień podejmować samorządowego decyzje, które przez to nie zawsze są najlepsze. Opracowanie dokumentacji budowlanych i pozyskanie koniecznych prawnych pozwoleń trwa już nawet dwa lata. Koszt opracowania dokumentacji na budowę jednego kilometra drogi to dzisiaj około 300 000 zł. Opracowane dokumentacje i pozyskane pozwolenia mają żywotność prawną tylko przez 3 lata. Trudno w tych warunkach planować inwestycje i podejmować spokojnie racjonalne decyzje.

Szczegółowe źródła dochodów majątkowych budżetu 2020 roku zawiera tabela nr 7 na str. 19‑20 RAPORTU. W tabeli nr 36 na jego str. 47 zawarto natomiast zestawienie pozyskanych środków zewnętrznych na inwestycje w latach 2014‑2020 oraz ich udział w wydatkach inwestycyjnych.

 

Wydatki bieżące własne budżetów Gminy

Wydatki bieżące budżetu niewątpliwie kreują możliwości inwestycyjne. Dużo o nich mówię i piszę w kliku ostatnich latach. Dla samorządowych budżetów były i są one czasem radzenia sobie ze skutkami finansowymi reformy oświatowej oraz wzrostem kosztów realizacji zakupów i usług. Tabela nr 37 na str. 48‑49 RAPORTU obrazuje zmiany w poszczególnych grupach budżetowych wydatków bieżących własnych lat 2015‑2019. Z uwagi na niepełną realizację wydatków, spowodowaną stanem epidemii, w zestawieniu pominięto rok 2020. Warto zauważyć, że w latach 2016‑2019 wydatki na realizację zadań z zakresu oświaty i wychowania przedszkolnego wzrosły w stosunku do roku 2015 aż o 5 855 255 zł, co stanowi prawie 49% wzrostu ogółu wydatków bieżących własnych. Szerzej o tym dużym gminnym zadaniu opublikowano w Biuletynie Samorządu Gminy Zamość z miesiąca marca 2021 roku (nr 3/142) – w wersji elektronicznej dostępny na www.gminazamosc.pl oraz na str. 49‑51 Raportu.

Możliwości inwestycyjne gminnego budżetu obrazuje wynik podstawowej reguły budżetowej. Poziom wydatków bieżących własnych jest jednym z trzech elementów tej reguły. Zapraszam do spojrzenia na tabele nr 34 na str. 37 Raportu. Roczne środki własne na inwestycje to wynik następującego matematycznego działania: dochody bieżące własne minus wydatki bieżące własne minus rozchody (spłaty rat kredytów). Wiesz 4 tabeli nr 37 to właśnie środki własne budżetu, które mogą być przeznaczone na inwestycje. W takim zestawieniu rok 2020 zakończony został wynikiem + 6 853 206 zł. Jest to jednak skutek braku pełnej realizacji własnych wydatków bieżących (88,06%) spowodowany stanem epidemii, przy 100% realizacji własnych dochodów bieżących. Faktyczne możliwości inwestycyjne ubiegłego roku były na poziomie około 4 500 000 zł. Korzystając z tabeli nr 37 można je porównać z latami wcześniejszymi. Niewydane środki budżetowe 2020 roku (wydatki bieżące) umożliwiają realizację wielu zadań inwestycyjnych bieżącego roku, a także normalną realizację wydatków bieżących. Projektowanie budżetowe 2021 roku było w tym zakresie bardzo pesymistyczne.

Szczegóły dotyczące wydatków bieżących własnych ubiegłego roku są w tabeli nr 10 na str. 23‑25 RAPORTU.

 

Zadłużenie budżetu Gminy

Z elementów wspomnianej powyżej reguły budżetowej pozostało mi jeszcze omówienie rozchodów, a więc skutków poziomu zadłużenia budżetu Gminy. Na koniec 2020 roku była to kwota 24 586 440 zł. W porównaniu do roku 2019 mniejsza o 591 760 zł. Tabela 25 na str. 38 Raportu obrazuje przebieg zadłużenia Gminy w latach 2015‑2020.

W porównaniu do roku 2015 zadłużenie Gminy wzrosło o kwotę 4 928 693 zł. W 2015 roku zadłużenie stanowiło 33,45% całości dochodów budżetu. Obsługa zadłużenia (19 657 747 zł) była kwotą 5 231 663 zł, co stanowiło 8,90% dochodów.

W 2020 roku zadłużenie budżetu Gminy (24 586 440 zł) stanowiło 22,04% dochodów budżetu, a obsługa zadłużenia była kwotą 5 910 856 zł, co stanowiło 5,30% dochodów.

Nowy kredyt 2020 roku w kwocie 5 000 000 zł zaciągnięty został na okres spłaty 5 lat – jego spłata zakończona zostanie do 29.12.2025 r. Obecne oprocentowanie wynosi tylko 0,77% (stan na lipiec 2021), w tym 0,59% wynosi marża Banku i 0,18% Wibor.

Porównanie powyższych informacji uzasadnia stwierdzenie, że kredyt jest pożądanym źródłem finansowania gminnych inwestycji. Oczywiście w ramach pewnych zasad dających bezpieczeństwo zarządzania gminnymi finansami. Z moich analiz wynika, że w przypadku Gminy Zamość zasadami (ograniczeniami) tymi są: łączne zadłużenie budżetów na poziomie 24‑26 mln zł oraz coroczny odnawialny (nowy) kredyt na poziomie 5‑7 mln zł. Przekroczenie tych barier wymaga szerszych analiz i przede wszystkim pewności co do zasad tworzenia dochodów Gminy w przyszłych latach. Ogłoszone w tym roku rewolucje w naszych podatkach, które trafiają do urzędów skarbowych, to mniejsze udziały Gmin w dochodach PIT. O tym na razie Politycy nic nie mówią.

Na zakończenie tej części gminnych analiz przypomnienie o źródłach finansowania gminnych inwestycji. Tabela nr 12 na str. 26 Raportu obrazuje sytuację budżetu 2020 roku. Nowy kredyt tego roku w kwocie 5 000 000 zł to aż 37% całości (wiersz 3). Środki własne Gminy to 22%, a pozostałe to dotacje z programów krajowych i unijnych. Wniosek z powyższego – rezygnacja z nowych kredytów to bardzo znaczące spowolnienie realizacji gminnych potrzeb inwestycyjnych. Nie zastąpimy kwoty 5 000 000 zł kredytu własnymi źródłami finansowania tych zadań.

 

Gminne inwestycje

Dużo miejsca w Raporcie zajmują gminne inwestycje. Te dotyczące roku 2020 znajdziemy na stronach 27‑36 Raportu. W końcowym rozliczeniu budżetu obejmował on administracyjną i techniczną realizację 101 zadań inwestycyjnych o łącznej kwocie wydatków 13 656 528 zł. Aż 51 zadań inwestycyjnych, realizowanych w ubiegłym roku (50%), to skutek uchwał zebrań wiejskich (32 Fundusz Sołecki, 19 najważniejsze dla sołectwa zadanie). Uważam to za znaczący udział Mieszkańców w procesie projektowania budżetowego. O inwestycjach jest także dużo w informacjach z realizacji gminnych strategii i programów, które są obowiązkowym elementem Raportu.

Strategia Rozwoju Gminy na lata 2016‑2025 (str. 52‑56 Raportu) jest kluczowym elementem planowania rozwoju lokalnego. Jest to dokument, którego celem jest wskazanie wizji oraz strategicznych kierunków rozwoju gminy. Strategia przyjęta została Uchwałą nr XXVII/235/16 Rady Gminy Zamość z dnia 28.10.2016 r. Jest podstawowym instrumentem długofalowego zarządzania Gminą. Pozwala na zapewnienie ciągłości i trwałości w poczynaniach władz Gminy. W Strategii Rozwoju Gminy Zamość na lata 2016‑2025 wskazano 44 zadania służące realizacji jej celów. Spośród nich:

• wykonano 18 zadań,
• w trakcie realizacji jest 10 zadań,
• w bieżącej realizacji są 4 zadania,
• dotychczas nie przystąpiono do realizacji 12 wymienionych poniżej zadań:
  • Budowa drogi gminnej nr 112237L w m. Sitaniec Wolica (do terenów inwestycyjnych).
  • Utworzenie stref aktywności gospodarczej na terenie Miasta Zamość i Gminy Zamość.
  • Utworzenie strefy aktywności gospodarczej na terenie Gminy Zamość.
  • Centrum Turystyki Lotniczej w miejscowości Mokre.
  • Rozbudowa zbiorczej sieci wodociągowej w m. Płoskie – Etap III.
  • Rozbudowa sieci wodociągowej w miejscowości Siedliska.
  • Budowa kanalizacji sanitarnej
    w m. Mokre.
  • Budowa kanalizacji sanitarnej
    w m. Sitaniec.
  • Budowa kanalizacji sanitarnej
    w m. Płoskie.
  • Program budowy przydomowych
    oczyszczalni ścieków w Gminie Zamość.
  • Program budowy mieszkań socjalnych.
  • Utworzenie jednostki organizacyjnej Gminy – Centrum Integracji Społecznej.

Rada Gminy uchwałą z dnia 30 czerwca 2021 roku zdecydowała o przystąpieniu do opracowania nowej Strategii Rozwoju Gminy Zamość do roku 2030. Obecnie obowiązująca Strategia stała się nieaktualna ze względu na zmiany prawne oraz zmieniającą się sytuację gospodarczą, społeczną i przestrzenną Gminy i Kraju. Strategia będzie dokumentem umożliwiającym ubieganie się o dotacje z programów unijnych i krajowych. Jej przyjęcie przez Radę Gminy planowane jest na II–III kwartał 2022 roku. W pierwszym półroczu przyszłego roku projekt Strategii poddany zostanie konsultacjom społecznym.

 

Wieloletni Plan Inwestycyjny Gminy Zamość na lata 2014‑2020 (str. 57‑66 Raportu). Dokument został przyjęty Uchwałą nr XLI/395/14 Rady Gminy Zamość z dnia 29.01.2014 r. Ma on charakter programu obrazującego ścieżkę realizacji Strategii Rozwoju Gminy. Jest dokumentem z rozpisanym na okres kilku lat długoletnim planem zamierzeń inwestycyjnych, opracowanym w formie zbiorczych zestawień planowanych do realizacji przedsięwzięć, usystematyzowanych wg nadanych im priorytetów i celów. Zawiera on wskazania terminu realizacji zadań i wysokość potrzebnych nakładów finansowych, z podziałem na poszczególne okresy czasu oraz źródła ich pozyskania.

W Wieloletnim Planie Inwestycyjnym Gminy Zamość na lata 2014‑2020 wskazano 31 projektów służących realizacji celów strategicznych. Spośród nich:

• wykonano 18 zadań,
• w trakcie realizacji jest 6 zadań,
• w bieżącej realizacji są 2 zadania,
• dotychczas nie przystąpiono do realizacji 5 wymienionych poniżej zadań:
  • Utworzenie strefy aktywności gospodarczej na terenie Miasta Zamość i Gminy Zamość.
  • Utworzenie strefy aktywności gospodarczej na terenie Gminy Zamość.
  • Budowa przydomowych oczyszczalni ścieków w Gminie Zamość.
  • „Centrum Turystyki Lotniczej
    w m. Mokre”.
  • Program budowy mieszkań socjalnych.

 

Wybrane efekty realizacji Wieloletniego Planu Inwestycyjnego Gminy na lata 2014‑2020.

Łączne wydatki inwestycyjne
81 821 378 zł na:

• 36,5 km nowych nawierzchni dróg gminnych.
• 35,1 km nowego oświetlenia ulicznego.
• 9,9 km chodników przy drogach gminnych, powiatowych, wojewódzkich i krajowych.
• Budowa sieci wodociągowej i sieci kanalizacji sanitarnej w m. Żdanów, Żdanówek, Zwódne, wraz z ujęciem wody w m. Żdanówek.
• Rozbudowa zbiorczej sieci wodociągowej z ujęciem wody w m. Płoskie, wraz z oczyszczalnią ścieków przy Szkole Podstawowej.
• Centrum Turystyki i Współpracy Transgranicznej w m. Lipsko-Polesie.
• Centrum Kultury Dawnej w m. Wysokie.
• Rozbudowa i przebudowa świetlicy wiejskiej w m. Żdanówek.
• Budowa kompleksu sportowego w m. Zawada.
• Termomodernizacja budynków użyteczności publicznej w Gminie Zamość – 6 szkół (Borowina Sitaniecka, Lipsko, Mokre, Pniówek, Sitaniec, Wysokie).
• Odnawialne źródła energii w Gminie Zamość – 1285 zestawów solarowych na posesjach Mieszkańców Gminy.
• Rozbudowa obiektu Szkoły Podstawowej i Przedszkola w Kalinowicach.
• Przebudowa drogi powiatowej nr 3248L na odcinku Żdanów-Zwódne-Pniówek.
• Przebudowa drogi powiatowej nr
  3247L na odcinku Kalinowice-Pniówek-Białowola-Zalesie – i dalej do Krasnobrodu.
• Przebudowa drogi powiatowej nr 3249L Mokre-Wychody-Zarzecze.
• Przebudowa nawierzchni drogi powiatowej nr 3217L Płoskie-Siedliska.

Rada Gminy w dniu 29.04.2021 r. uchwałą nr XXIX/264/21 przyjęła Wieloletni Plan Inwestycyjny Gminy Zamość na lata 2021‑2030. WPI Gminy Zamość na lata 2021‑2030 zakłada realizację 54 projektów i programów, w tym 4 programów nie zrealizowanych w WPI lat 2014‑2020.

 

Uchwały zebrań wiejskich wskazujących najważniejsze dla sołectwa zadanie inwestycyjne

Zebrania wiejskie w Gminie Zamość są pierwszym etapem projektowania budżetowego każdego roku. Mają one miejsce w każdym sołectwie w okresie sierpień-wrzesień. W ich trakcie Mieszkańcy poprzez głosowanie i uchwały podejmują decyzje o przeznaczeniu środków Funduszu Sołeckiego oraz wskazują najważniejsze Ich zdaniem dla sołectwa zadanie inwestycyjne najbliższych lat. Uchwały zebrań wiejskich i inne zgłaszane w trakcie zebrań potrzeby Sołtysi przedkładają Wójtowi Gminy.

Uchwały zebrań wiejskich, wskazujących najważniejsze zadanie inwestycyjne, nie podlegają automatycznemu przeniesieniu do projektu budżetu. O tym decydują Organy Gminy (Wójt i Rada), gdyż tylko tym Organom ustawa o finansach publicznych przypisuje kompetencje budżetowe. Szersze niż przewidują ustawy włączenie Mieszkańców w proces decyzyjny tworzenia budżetu jest rozwiązaniem własnym przyjętym w Gminie Zamość. Celem tej skierowanej do Mieszkańców oferty było w 2015 roku (początek programu) i jest dzisiaj szersze Ich zainteresowanie uwarunkowaniami zarządzania gminnymi zadaniami. Faktem jest, że nie osiągnęliśmy zamierzonego celu – potwierdza to mała frekwencja na zebraniach wiejskich i korespondencja kierowana do Wójta. Gminne wyzwania realizujemy w warunkach otoczenia tego, co dzieje się w Kraju. Mam na myśli uwarunkowania gospodarcze, społeczne i polityczne. Negatywne zmiany, jakie zaszły w gminnych finansach lat 2018‑2020 zmniejszyły w sposób znaczący możliwość realizacji wniosków z zebrań wiejskich.

W ramach budżetu 2020 roku realizowano 51 zadań inwestycyjnych, wskazanych w uchwałach zebrań wiejskich, z tego 19 objętych wskazaniem najważniejszego zadania. Pozostałe 32 to inny program – Fundusz Sołecki, o którym kilka zdań w dalszej części tekstu. W latach 2015‑2020 w trakcie zebrań wiejskich Mieszkańcy poprzez głosowanie wskazali potrzebę realizacji 123 zadań inwestycyjnych. Spośród nich zrealizowano 53, a dalsze 29 jest w trakcie realizacji. To łącznie 67%. Dotychczas nie podjęto żadnych decyzji o realizacji 41 przedsięwzięć. Aby w pełni zrealizować wspomniane powyżej zadania potrzeba ok. 70 mln zł. Uchwały zebrań wiejskich nie obejmują oczywiście wszystkich ważnych i pilnych potrzeb inwestycyjnych w Gminie. Pisałem już, że jesteśmy wyjątkową Gminą, która jest jednym dużym placem budowy nowych domów jednorodzinnych. Wciąż przybywa potrzeb w zakresie infrastruktury poprawiającej życie w naszych sołectwach. A oprócz tego mamy aż 12 szkół i ogromny wręcz majątek, których utrzymanie wymaga znacznych środków na bieżące funkcjonowanie (i utrzymanie) – obiekty gminne, drogi, oświetlenie uliczne, chodniki, place zabaw i siłownie zewnętrzne, boiska sportowe, itd.

 

Fundusz Sołecki w Gminie Zamość

Gmina Zamość przystąpiła do realizacji tego programu w 2016 roku. Uchwałą Rady Gminy Zamość nr VI/42/15 z dnia 30.03.2015 r., podjęto decyzję o wyodrębnieniu w budżecie Gminy środków na program Funduszu Sołeckiego. Natomiast uchwałą Rady Gminy Zamość nr XXIII/201/16 z dnia 27.06.2016 r. zwiększono część podstawową Funduszu o kwotę planowanego zwrotu środków z budżetu Państwa w roku poprzedzającym. Kwota ta dzielona jest pomiędzy Sołectwa w zależności od liczby Mieszkańców.

W ramach budżetu 2020 roku i programu Fundusz Sołecki zrealizowano 55 przedsięwzięć w 35 Sołectwach Gminy, w tym 30 zadań inwestycyjnych. Całkowita kwota Funduszu Sołeckiego to 1 113 254 zł. Na realizację zadań Funduszu z pozostałej części budżetu dołożono 394 173 zł. Łączna kwota realizacji wspomnianych wyżej 55 przedsięwzięć to 1 507 427 zł.

W latach 2016‑2020 na program Fundusz Sołecki wydzielono w budżetach Gminy łącznie kwotę 4 672 279 zł, z czego wydatkowano 4 515 042 zł. Dodatkowe zaangażowanie pozostałych środków budżetów Gminy to 2 288 151 zł (lata 2018‑2020). Łącznie poprzez ten program Mieszkańcy wzięli udział w wydatkowaniu 6 803 193 zł. Z budżetu Państwa otrzymaliśmy zwrot poniesionych wydatków w kwocie 1 089 317 zł.

Podczas obrad Komisji Rady Gminy i sesji Rady w miesiącu marcu podsumowaliśmy program Fundusz Sołecki lat 2016‑2020 i dyskutowaliśmy o jego przyszłości. Przeważały zdania o jego zaletach dla realizacji inicjatyw obywatelskich. Oczywiście funkcjonowanie programu wywołuje pewne społeczne i finansowe zagrożenia. Podobnie, jak w przypadku analizowanego powyżej programu uchwał wskazujących najważniejsze zadanie dla sołectwa, nie przyniósł on skutku zwiększonego udziału Mieszkańców w zebraniach wiejskich i szerszego zainteresowania gminnymi sprawami. Główne jego zalety decydują o tym, że program będzie kontynuowany w 2022 roku i został wpisany do zadań Wieloletniego Planu Inwestycyjnego Gminy na lata 2021‑2030.

Raport o stanie Gminy Zamość za 2020 rok zawiera oczywiście wiele innych informacji o realizacji gminnych programów i zadań. W powyższym tekście skupiłem się tylko na zagadnieniach związanych z potrzebami i możliwościami realizacji inwestycji. Zmieniamy obraz 35 Sołectw Gminy Zamość. Warto porównać to, co jest dzisiaj, ze stanem sprzed kilku, kilkunastu, kilkudziesięciu lat. To efekt 31 lat samorządowej reformy w Polsce. Przed nami jeszcze wiele wyzwań, bo tak jest w skali Kraju. Jesteśmy tylko częścią pięknej Ojczyzny. Włączając się czynnie w gminne życie społeczne i pogłębiając świadomość obywatelską możemy także zmieniać otoczenie, w którym żyjemy. Zachęcam do zapoznania się z tym, co jest w Raporcie o stanie Gminy. Zachęcam do udziału w merytorycznej dyskusji. Odpowiem na każdą korespondencję kierowaną poprzez „Zadaj pytanie Wójtowi”.

08.07.2021 r. Wójt Ryszard Gliwiński

Ochotnicze Straże Pożarne (dalej OSP) funkcjonują w Polsce od ponad 100 lat. W warunkach prawnych XXI wieku są stowarzyszeniami działającymi na podstawie ustawy z dnia 7 kwietnia 1989 roku Prawo o stowarzyszeniach. OSP mają przyjęte przez członków stowarzyszenia statuty zarejestrowane w Krajowym Rejestrze Sądowym. W Gminie Zamość jest 12 stowarzyszeń OSP – z adresami siedzib w miejscowościach: Białowola, Bortatycze, Lipsko, Mokre, Płoskie, Pniówek, Sitaniec, Skokówka, Wólka Wieprzecka, Wysokie, Zawada, Żdanówek. Wszystkie stowarzyszenia OSP Gminy Zamość są członkami Związku Ochotniczych Straży Pożarnych Rzeczypospolitej Polskiej, który w tym roku obchodzi Jubileusz 100 lecia istnienia. Związek kontynuuje tradycje założonego w 1921 roku Głównego Związku Straży Pożarnych RP. Ochotnicze Straże Pożarne realizują zadania gminne określone w art. 7 ust.1 pkt. 14 ustawy z dnia 8 marca 1990 roku o samorządzie gminnym. Dotyczą one porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli oraz ochrony przeciwpożarowej i przeciwpowodziowej. Współpracę Samorządów Gminnych i Ochotniczych Straży Pożarnych w realizacji tych zadań umożliwiła ustawa z dnia 24 sierpnia 1991 roku o ochronie przeciwpożarowej. Pozwoliłem sobie na ten krótki wstęp, aby nakreślić tło tego o czym poniżej.

W dniu 6 maja 2021 roku pocztą e-mail otrzymałem krótkie pismo z Komendy Miejskiej Państwowej Straży Pożarnej w Zamościu, które pozwolę sobie przytoczyć w całości. Cytat – „W związku z trwającymi pracami nad ustawą o Ochotniczych Strażach Pożarnych zwracam się z prośbą o zapoznanie się z treścią projektu przedmiotowej ustawy i przekazanie wniosków i uwag do w/w opracowania do tut. KM PSP do dnia 15 maja 2021r. Ponadto informuję, że projekt stawy dostępny jest pod adresami a) www.straz.lublin.pl b) www.straz.zamosc.pl”. Identycznej treści pismo otrzymali Burmistrzowie i Wójtowie pozostałych gmin powiatu zamojskiego, oraz Prezesi zarządów gminnych Związku Ochotniczych Straży Pożarnych Rzeczypospolitej.

W dniu 17 maja 2021 roku przesłałem Komendantowi Miejskiemu PSP w Zamościu swoje uwagi dotyczące projektu ustawy. Uczyniłem to pomimo krótkiego czasu jaki dano mi na analizę jej treści i wielu innych ważnych gminnych spraw wymagających w tym samym czasie mojego osobistego zaangażowania. Projekt ustawy przesłałem do Radnych Rady Gminy Zamość będących członkami Ochotniczych Straży Pożarnych. W dniu 5 czerwca 2021 roku rozpoczęły się w Gminie Zamość zebrania sprawozdawczo – wyborcze w 12 stowarzyszeniach OSP. Uczestnicząc w nich jako Wójt Gminy uważałem za swój obowiązek kontynuowanie procesu konsultacji projektu ustawy ze Strażakami Ochotnikami. Tym bardziej, że ze strony internetowej Komendy Głównej Państwowej Straży Pożarnej wynika iż takie konsultacje z udziałem członków OSP są wciąż prowadzone (wpis z 26.06.2021r). W trakcie tych strażackich spotkań była okazja do publicznej wymiany zdań w temacie z Osobami kształtującymi opinię publiczną, otrzymałem także w tej sprawie oficjalną korespondencję. Doświadczenia te zdecydowały o upublicznieniu moich uwag o zagrożeniach jakie może spowodować konsultowany tekst projektu ustawy. Poniżej odniosę się tylko do jej treści związanych z realizacją samorządowych zadań, za które ponoszę prawną i społeczną odpowiedzialność.

Największe zagrożenie dla dotychczasowych sprawdzonych systemów realizacji samorządowych zadań widzę w art. 32 pkt.4 projektu ustawy. Zmienia on obecne brzmienie art. 15 pkt.6 ustawy o ochronie przeciwpożarowej. Do treści obecnej, cytat – „Jednostkami ochrony przeciwpożarowej są: ….. pkt.6 ochotnicza straż pożarna” w projekcie ustawy dopisano, cytat – „ w której utworzono jednostkę ratowniczo gaśniczą OSP” (dalej JRG OSP). Uważam, że na skutek rozszerzenia powyższej treści nie wszystkie OSP będą jednostkami ochrony przeciwpożarowej. Tym co uważają, że mylę się w swojej ocenie stawiam pytanie. Po co w takim razie ta zmiana? Moje obawy potwierdza treść art. 11 projektu ustawy mówiąca o tym, że właściwy Minister w drodze rozporządzenia określi sposób przygotowania JRG OSP do prowadzenia działań ratowniczych w akcjach ratowniczych organizowanych i prowadzonych przez Państwową Straż Pożarną. Minister ma określić minimalne wyposażenie JRG OSP w pojazdy gaśnicze i specjalistyczne, oraz sprzęt i środki techniczne. Minister ma określić również wymagania kwalifikacyjne i szkoleniowe ratowników OSP (nowe nazewnictwo – już nie Strażak Ochotnik), oraz minimalne standardy zdolności operacyjnej i gotowości operacyjnej JRG OSP. Moim zdaniem w praktyce, w przypadku Gminy Zamość może to oznaczać wyłączenie z obecnego systemu ochrony przeciwpożarowej ośmiu OSP. Dla Strażaków Ochotników z tych OSP nie będzie szkoleń, nie będzie można finansować badań lekarskich i ubezpieczenia, nie będą Oni mieli uprawnień do udziału w akcjach ratowniczych. Zakładam, że JRG OSP będą mogły wydzielić OSP Białowola, OSP Mokre, OSP Bortatycze i OSP Płoskie. Mają średnie lub ciężkie samochody pożarnicze, sprzęt i potencjał ludzki. Co z pozostałymi ośmioma OSP? Dysponują gminnym majątkiem (lekkie samochody pożarnicze, sprzęt i wyposażenie), są przygotowane (sprzęt i Strażacy) do udziału w usuwaniu skutków podtopienia wodami opadowymi, usuwania powalonych przez burzę drzew, zabezpieczania zerwanych dachów, poszukiwania zaginionych osób, itp. Ze wsparcia Strażaków Ochotników w zabezpieczaniu porządku korzysta często Policja. Tych OSP (jeśli nie wydzielą JRG OSP) nie będzie można uruchamiać do prowadzania wspomnianych działań. Zmarnowany potencjał ludzki i sprzętowy, szkoda wielu lat przygotowań do osiągnięcia obecnej gotowości niesienia pomocy w nagłej potrzebie.

W tym co piszę powyżej utwierdza mnie treść art.32 ust. 1, 2 i 3 projektu ustawy. Uchyla on zapisy ustawy o ochronie przeciwpożarowej tworzące funkcjonujący od 1995 roku (26 lat) Krajowy System Ratowniczo – Gaśniczy (dalej KSRG). W ramach KSRG działają specjalnie przygotowane do działań ratowniczych OSP – w Gminie Zamość Białowola i Mokre. To skutek zawartej trójstronnej umowy pomiędzy Państwową Strażą Pożarną, Ochotniczą Strażą Pożarną i Gminą Zamość. W projekcie ustawy nie znalazłem żadnego odniesienia do tworzenia nowego systemu, w miejsce likwidowanego KSRG. To może oznaczać, że nie będzie następcy KSRG, a jego role będą pełniły OSP, które wydzielą JRG OSP. Jeśli tak, to tym bardziej nie uwierzę w to że przyszłe rozporządzenie Ministra pozwoli wszystkim 12 OSP Gminy Zamość wydzielić JRG OSP. Ponawiam więc pytanie – co z tymi, które nie wydzielą JRG OSP? Co z majątkiem i stworzonym potencjałem ludzkim do niesienia pomocy w nagłej potrzebie?

Kolejne zagrożenie dla sprawdzonej organizacji realizacji gminnych zadań z zakresu ochrony przeciwpożarowej i przeciwpowodziowej widzę w treści art. 32 pkt.12 projektu ustawy. Uchyla on art. 32 ust.3a ustawy o ochronie przeciwpożarowej, który Wójtowi Gminy daje możliwość zatrudnienia Komendanta Gminnego Ochrony Przeciwpożarowej. Jego zadaniem jest organizowanie utrzymania gotowości 12 OSP do niesienia pomocy w nagłej potrzebie, oraz kierowanie uruchomioną akcją ratowniczą. Cały tekst projektu ustawy wiąże ze sobą działania OSP, które wydzielą JRG OSP oraz Państwowej Straży Pożarnej, z zupełnym pominięciem Wójta Gminy. Rolą Wójta ma być wyłącznie finansowanie zakupów sprzętu, wyposażenia i szkoleń. Wójt Gminy nie będzie mógł uruchamiać OSP w organizacji akcji niesienia pomocy (np. lokalne podtopienia), gdyż należny Strażakom ekwiwalent za udział w akcjach wypłacał będzie tylko, gdy OSP uruchomi Komendant Miejski Państwowej Straży Pożarnej. Jak w warunkach projektu ustawy o ochotniczej straży pożarnej Wójt Gminy ma realizować zadania przypisane mu ustawą o samorządzie gminnym? Czy dobrze będzie służyło Mieszkańcom Gminy kolejne ograniczenie Wójta w zarządzaniu gminnymi sprawami, w tym przypadku możliwości bezpośredniego oddziaływania na powstałe zdarzenia? Jestem świadomy tego, że Strażacy Ochotnicy w Gminie Zamość nie zstąpią nieistniejącej Straży Gminnej. W dotychczasowej współpracy nigdy nie było i nie jest to Ich zadaniem. Bezpieczeństwo Mieszkańców to nie tylko ochrona przeciwpożarowa – także inne zadania realizowane przez Strażaków, o niektórych wspomniałem powyżej. Postępowania administracyjne prowadzą Policja i Administracja.

Mam znacznie więcej uwag do projektu ustawy o ochotniczej straży pożarnej. Uważam go za zupełnie niepotrzebny. Moim zdaniem w dłuższej perspektywie czasowej spowoduje on utratę tego co wspólnie osiągnęliśmy przez ostatnie kilkadziesiąt lat. Strażacy Ochotnicy nigdy nie będą zorganizowani tak jak Strażacy zawodowi. Młodych nie zachęci do wstępowania w szeregi OSP 200 zł dodatku do emerytury, który być może otrzyma za 45 lat. Tutaj trzeba czegoś więcej – lokalnego patriotyzmu, aktywności i ludzkiej integracji. Po to w 1990 roku zostały utworzone samorządowe Gminy w Polsce. To co trzeba zmienić w systemie ochrony przeciwpożarowej i Krajowym Systemie Ratowniczo – Gaśniczym można uczynić poprzez nowelizację (zmiany) w istniejącej w polskim porządku prawnym ustawie o ochronie przeciwpożarowej. W taki sam sposób można uregulować prawnie dodatek do emerytur dla Strażaków Ochotników.

Na koniec jeszcze sprostowanie publicznych wypowiedzi, które bardzo mocno wybrzmiały podczas zebrań sprawozdawczo – wyborczych OSP w Płoskiem i Białowoli. Otóż, ten projekt ustawy nie jest pierwszym który porusza sprawę dodatków do emerytur dla Strażaków Ochotników. Na stronie www.sejm.gov.pl jest informacja o procedowaniu przez Sejm Obywatelskiego projektu ustawy o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw. Projekt dotyczy przyznania osobom, które przez co najmniej 10 lat były członkami ochotniczej straży pożarnej dodatku do emerytury w wysokości 20 zł za każdy udokumentowany rok, podczas którego ubezpieczeni brali bezpośredni udział w działaniach ratowniczych (czyli np. za 40 lat 800 zł, a nie 200 zł jak w projekcie omawianej ustawy). Projekt wpłynął do sejmu 29 listopada 2016 roku (druk sejmowy nr 34). Dopiero 29 listopada 2019 roku (po 3 latach) skierowano go do pierwszego czytania w Sejmie. W dniu 9 stycznia 2020 roku miało miejsce pierwsze jego czytanie podczas obrad Sejmu, 23 stycznia 2020 roku Sejm skierował projekt do Komisji Finansów Publicznych oraz Komisji Polityki Społecznej i Rodziny. Nie odszukałem informacji co z tym projektem dzieje się dzisiaj. Zadaję sobie pytanie – czy przypadkowym jest to, że w czasie procedowania w Sejmie OBYWATELSKIEGO PROJEKTU USTAWY w przestrzeni publicznej pojawia się projekt ustawy przygotowany w Komendzie Głównej Państwowej Straży Pożarnej?

Zachęcam Strażaków Ochotników do zapoznania się z projektem ustawy i aktywnego włączenia się w dyskusję o niej. Jestem do dyspozycji.

10 lipca 2021 r.
Ryszard Glwiński

Mijają kolejne miesiące 2020 roku naznaczone stanem epidemii COVID-19 i kampanią wyborczą przed wyborami Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej. Dużo w tym czasie zapadło decyzji Rządu i wiele było obietnic Polityków. Z niepokojem zauważam, że nie ma w nich miejsca dla rozwiązywania realnych problemów lokalnych społeczności. Na dwa tygodnie przed wyborami Politycy wciąż mówią tylko o sobie, nadal słyszymy straszenie skutkami ewentualnej zmiany władzy.

Coraz głośniej i odważniej w katolickim Kraju mówi się o potrzebie wartościowania Mieszkańców, dzielenia Ich na ludzi i Tych, którzy nie są równi ludziom normalnym. Nie ma w kampanii wyborczej miejsca na debatę o naprawie finansów gminnych, których stan w latach 2018–2020 uległ drastycznemu pogorszeniu. Nie ma miejsca na dyskusję o realizacji zbiorowych potrzeb Mieszkańców na poziomie lokalnym. Rząd i Politycy wciąż nie reagują na sygnały przekazywane z poziomu gmin. List otwarty w sprawie sytuacji w finansowaniu gminnych zadań z zakresu oświaty i wychowania przedszkolnego, jaki w styczniu skierowałem do 13 Parlamentarzystów z naszego okręgu wyborczego, wciąż jest bez odpowiedzi. Z podobną jak na razie sytuacją (z małymi wyjątkami) spotkał się kwietniowy list do Parlamentarzystów w sprawie zmian systemu organizacji odbioru odpadów komunalnych z posesji Mieszkańców. Od jesieni ubiegłego roku w Biuletynie Samorządu Gminy Zamość i na gminnej stronie internetowej zamieszczam niepokojące informacje o stanie gminnych finansów. Polityków to jednak nie interesuje. Nikt nie zadzwoni, nie porozmawia z wójtem największej gminy wiejskiej województwa lubelskiego. To moim zdaniem również skutek tego, że medialny i polityczny przekaz publiczny przesłania nam lokalną rzeczywistość (Mieszkańcom, także Samorządowcom z poziomu gmin). Pozwalamy sobie narzucić narrację, że wójt mówiący i piszący o gminnych sprawach to polityczne zaangażowanie. Boimy się (Samorządowcy), nie potrafimy, a może nie chcemy, o lokalnych wyzwaniach mówić jednym mocnym głosem. Nic więc dziwnego, że Politycy w kolejnej kampanii wyborczej nie zauważają realnych problemów Mieszkańców Gmin i Sołectw. W miesiącu listopadzie powrócimy w Gminie Zamość do dyskusji co zrobić ze szkołami i jakie autobusy MZK mają jeździć po Gminie. Nic się nie
zmieniło – jesteśmy w tym samym miejscu, co przed rokiem. Politycy widzą sprawy inaczej, nie chcą rozmawiać, według Nich wszystko jest tak, jak być powinno. Wciąż możemy to jeszcze zmienić, zmusić Polityków do zejścia z obłoków na ziemię. Nic jednak samo się nie stanie. Musimy przypomnieć Politykom, że kampania wyborcza i wybory Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej to także czas na debatę o realnych ludzkich problemach widocznych jak na dłoni w lokalnych gminnych wyzwaniach. Lokale wyborcze w dniu 28 czerwca otwierane są dla Nas, Mieszkańców Miast, Gmin i Sołectw.
Stan wywołany epidemią COVID-19 spowodował przesunięcie w czasie terminu debaty nad RAPORTEM O STANIE GMINY ZAMOŚĆ i decyzji dotyczącej absolutorium dla Wójta. Finalnie będzie to miało miejsce w trakcie obrad Rady Gminy w ostatni czwartek sierpnia. Raport o stanie Gminy upubliczniony zostanie na początku lipca. To dużo czasu na analizę stanu realizacji gminnych zadań i ocenę miejsca, w jakim jesteśmy. Materiałami zamieszczanymi w Biuletynie Samorządu Gminy Zamość chcę zainteresować Mieszkańców gminnymi wyzwaniami i otoczeniem podejmowanych decyzji. Moja wiara, że zainteresuje to także Polityków, jest już niewielka.
Rozpocznę od oceny stanu gminnych finansów. Jest to bardzo indywidualne spojrzenie na stan rzeczy z uwagi na szerokie możliwości wyboru punktów odniesienia niezbędnych do jej przeprowadzenia. Oczywistym jest, że w ogólnym założeniu chodzi o ocenę możliwości zaspokajania zbiorowych potrzeb Mieszkańców tworzących samorządową gminną wspólnotę. Takie rozumienie zagadnienia niczego jednak nie ułatwia i nie upraszcza, gdyż ustawowy katalog zadań własnych Gminy jest bardzo szeroki, a zakres ich realizacji ograniczają możliwości strony dochodowej budżetu. Przyszłość i rozwój Gminy Zamość powiązane są ściśle z jakością życia jej Mieszkańców, rozwojem budownictwa jednorodzinnego i aktywnością gospodarczą, a to z kolei ze stanem infrastruktury technicznej. Dlatego w RAPORCIE O STANIE GMINY ZAMOŚĆ skupiłem się na ocenie stanu gminnych finansów poprzez możliwości realizacji zadań inwestycyjnych. Pieniądze wyniku finansowego budżetu (wiersz nr 4 tabeli nr 1) można jednak przeznaczyć także na finansowanie innych potrzeb Mieszkańców, np. funkcjonowanie komunikacji podmiejskiej.
Tabela nr 1 obrazuje możliwości realizacji zadań inwestycyjnych ze środków własnych budżetu Gminy (wiersz nr 4) oraz ich uzależnienie od poziomu dochodów bieżących (wiersz 1), wydatków bieżących (wiersz 2) oraz rozchodów (wiersz 3). Materiał do analiz daje porównanie wierszy nr 4, 4.1 i 4.2 (tabeli nr 1). Skutek porównania wyników finansowych lat 2017 i 2020 jest niepokojący i przekłada się na dotychczasowy brak prac Organów Gminy nad założeniami inwestycyjnymi gminnych budżetów samorządowej kadencji 2019 – 2023. Trudno w tych warunkach odpowiedzialnie planować. Wzrost dochodów bieżących własnych budżetu o 12 930 799 zł i równoczesne zmniejszenie kwoty środków przeznaczanych na inwestycje o 4 815 570 zł nie pozwalają pozytywnie myśleć o przyszłości. Przyczyna takiego stanu rzeczy tkwi w porównaniu informacji zawartych w wierszach nr 1.1, 2.1 i 3.1 (tabela nr 1). Sytuacja, którą obrazuje wiersz 4.2 w kolumnie dotyczącej roku 2020 może wydawać się mało wiarygodna, gdyż jest wynikiem porównania księgowego wykonania budżetu 2019 roku i będącego w trakcie realizacji budżetu 2020 roku. To fakt, ale gdy porównamy dane dotyczące projektowania i wykonania budżetu 2019 roku, to różniły się one o +1 614 059 zł. Można podobną poprawkę uwzględnić w analizach i ocenach. Trzeba jednak pamiętać o już teraz widocznych problemach z realizacją planowanych dochodów bieżących własnych budżetu 2020 roku.
Problemem gminnych finansów lat 2018–2020 jest znaczny wzrost wydatków bieżących własnych, który nie jest równoważony odpowiednim do wzrostu wydatków wzrostem dochodów bieżących własnych. Ma to oczywiste przełożenie na poziom środków przeznaczanych na inwestycje. Taki wniosek wynika z analizy tabel nr 2 i 3.

• W latach 2015–2017 dochody bieżące własne budżetu wzrosły w stosunku do roku 2014 o kwotę 8 290 518 zł. W tym samym okresie wydatki bieżące własne w stosunku do roku 2014 wzrosły o kwotę 5 200 511 zł. Różnica to + 3 090 007 zł.
• W latach 2018–2020 dochody bieżące własne budżetu wzrosły w stosunku do roku 2017 o kwotę 13 103 069 zł. W tym samym okresie wydatki bieżące własne w stosunku do roku 2017 wzrosły o kwotę 14 868 591 zł. Różnica to – 1 765 522 zł.

Tabela nr 3 obrazuje nie tylko wzrost wydatków bieżących budżetów Gminy lat 2015–2020. Ważnym dla oceny sytuacji w gminnych finansach jest pokazany w niej wzrost wydatków w realizacji zadań z zakresu oświaty i wychowania przedszkolnego, oraz relacje jakie zachodzą pomiędzy wzrostem tych wydatków i wzrostem wydatków bieżących własnych ogółem.
W latach 2016–2017 wzrost wydatków oświatowych stanowił 21,28% wzrostu wydatków ogółem, a w latach 2018–2019 aż 58,41% (wiersz 2.4).
Powyższe zestawienia warto uzupełnić o porównanie wzrostu szkolnych i przedszkolnych wydatków bieżących ze wzrostem subwencji oświatowej przekazywanej z budżetu Państwa, będącej częścią dochodów bieżących budżetu Gminy – tabela nr 4 wiersze 1.2 i 2.4. Wynik tego porównania to kwota – 5 896 584 zł. Oceny sytuacji nie poprawia wiersz nr 2.1 obrazujący spadek udziału środków budżetu Państwa w finansowaniu zadań tego zakresu z 75,31% w 2017 roku do 65,85% w 2019 roku.
Warto powyższe analizy uzupełnić o porównanie wzrostu wydatków bieżących własnych budżetu ze wzrostem dochodów bieżących własnych przekazywanych Gminie z budżetu Państwa. Wynika z nich wyraźnie, że wzrost wydatków budżetów lat 2018–2020 jest większy od wzrostu dochodów tego okresu otrzymywanych z budżetu Państwa, co znacząco uszczupliło środki przeznaczone na rozwój Gminy, w tym na inwestycje. Popatrzmy jeszcze raz na tabelę nr 2.

• W latach 2015–2017 dochody bieżące własne budżetu Gminy przekazywane z budżetu Państwa wzrosły w stosunku do roku 2014 o kwotę 6 338 148 zł. W tym samym okresie wydatki bieżące własne w stosunku do roku 2014 wzrosły o kwotę 5 200 511 zł. Różnica + 1 137 637 zł to dodatkowe środki na inwestycje związane z budową dróg, chodników, wodociągów, oświetlenia ulicznego, itp.
• W latach 2018–2020 dochody bieżące własne budżetu Gminy przekazywane z budżetu Państwa wzrosły w stosunku do roku 2017 o kwotę 8 792 557 zł. W tym samym okresie wydatki bieżące własne budżetów w stosunku do roku 2017 wzrosły o kwotę 14 868 591 zł. Różnica to – 6 076 134 zł.

Ocena stanu gminnych finansów wypadła mało optymistycznie. To skutek sytuacji jaka wytworzyła się w gminnych budżetach lat 2018–2019, a jej negatywny wpływ na gminne gospodarowanie uwidoczniony został w sposób szczególny przy projektowaniu budżetowym 2020 roku. Przerzucenie na budżety Gmin skutków finansowych reformy oświatowej lat 2016–2019, znaczący wzrost cen towarów i usług lat 2018–2019 oraz niewspółmierny do zwiększonych wydatków wzrost dochodów bieżących własnych, zachwiały budżetami Gmin. To wszystko w sytuacji, gdy aż 71% dochodów bieżących własnych budżetu Gminy Zamość 2019 roku zrealizował Minister Finansów bez udziału Organów Gminy. W tym zakresie nic nie zmieniło się od lat, co uzasadnia stwierdzenie, że w zmianach, jakie w Kraju miały miejsce w latach 2016–2019, zapomniano o samorządach gminnych. Taka ocena sytuacji w obliczu trwającej wciąż w Kraju epidemii COVID-19 pogłębia niepokój o możliwości zaspokajania zbiorowych potrzeb Mieszkańców najbliższych lat.
Powyższa ocena stanu gminnych finansów to tylko podsumowanie informacji zawartych na ponad 40 stronach jednej części RAPORTU O STANIE GMINY ZAMOŚĆ, zatytułowanej „Gminne finanse i inwestycje”. Całość RAPORTU to ponad 100 stron spojrzenia na stan realizacji gminnych planów, programów i zadań bieżących. Zachęcam do spokojnej lektury i dyskusji poprzez www.gminazamosc.pl zakładka MENU/ZADAJ PYTANIE WÓJTOWI. Zapraszam do merytorycznej dyskusji o realizacji zadań naszej samorządowej wspólnoty.

13.06.2020 r.
Ryszard Gliwiński – Wójt Gminy Zamość

Zobacz tabele

„30 lat samorządności to czas rozwoju, tworzenia nowoczesnej infrastruktury i rozwoju przedsiębiorczości. 30 lat samorządności to czas obywatelskich aktywności, poczucia wspólnoty i partycypacji społecznej. Samorządność to możliwość realnej współodpowiedzialności za sprawy publiczne” – cytat z uchwały Senatu RP z dnia 13 marca 2020 r. upamiętniającej Jubileusz 30-lecia samorządów gminnych.

8 marca 1990 roku Sejm Rzeczypospolitej Polskiej uchwalił historyczną ustawę o samorządzie terytorialnym. Utworzyła ona gminy, określając ich rolę w odradzającej się Polsce. Już w pierwszych zdaniach tej przełomowej ustawy czytamy „Art. 1 ust.1. Mieszkańcy gminy tworzą z mocy prawa wspólnotę samorządową. ust.2. Ilekroć w ustawie jest mowa o gminie, należy przez to rozumieć wspólnotę samorządową oraz odpowiednie terytorium. Art. 2. ust.1. Gmina wykonuje zadania publiczne w imieniu własnym i na własną odpowiedzialność. ust.2. Gmina posiada osobowoś? prawn?. ć prawną. ust.3. Samodzielnoś? gminy podlega ochronie s?dowej?ć gminy podlega ochronie sądowej”.

27 maja 1990 roku miały miejsce pierwsze w powojennej Polsce w pełni demokratyczne wybory. Wybieraliśmy wówczas radnych rad gmin. Rozpoczął się proces pobudzania aktywności obywatelskiej, przywracania poczucia lokalnych więzi społecznych i nadania nowego wymiaru lokalnemu patriotyzmowi. Na samorządowych fundamentach w 1990 r. oparto proces zmian społecznych, gospodarczych i politycznych. Rolę Gmin w odrodzonej Polsce podkreśliła ustawa zasadnicza z dnia 2 kwietnia 1997 roku – Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. W jej art. 16 umieszczono treść cytowanych powyżej art. 1 i 2 ustawy o samorządzie terytorialnym (gminnym). Art. 164 Konstytucji gwarantuje, że „Podstawową jednostką samorządu terytorialnego jest gmina”, natomiast pozostałe jednostki samorządu lokalnego (powiat, województwo) mogą określać inne ustawy. W ten sposób zapewniono byt prawny gminom i bez zmiany Konstytucji nie można usunąć ich z samorządowej mapy Polski.
Dla upamiętnienia pierwszych wyborów samorządowych, dnia 29 czerwca 2000 roku Sejm Rzeczypospolitej Polskiej w specjalnej uchwale na 10-lecie odrodzenia polskiego samorządu terytorialnego postanowił, że 27 maja każdego roku obchodzimy DZIEŃ SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO.

Witając nowy 2020 rok wiedzieliśmy już, że dla samorządowców z gmin będzie on wyjątkowy. Planowaliśmy uroczyście przez cały rok obchodzić 30-lecie samorządowych gmin. Uroczyste sesje rad gmin, publiczne duże i mniejsze przedsięwzięcia, spotkania, dyskusje, wydawnictwa. Chcieliśmy dziękować, mówić o tym co przeszliśmy i to upamiętniać, ale także podsumowywać i oceniać. Tymczasem, pandemia koronawirusa pokrzyżowała te plany. Dzisiaj najważniejsze są inne wyzwania: zdrowie mieszkańców, przetrwanie trudnych najbliższych miesięcy i w przyszłości stopniowy powrót do normalności, zarówno w życiu społecznym, jak i gospodarczym. To, co przeżywamy od 13 marca jest dla nas zupełnie nowym doświadczeniem. Nie byliśmy do tego przygotowani i wciąż nie wiemy, co jeszcze przed nami. Te wyjątkowe miesiące to czas próby dla Państwa, sprawdzian jego funkcjonowania. To w takich właśnie dniach obywatelom Kraju potrzebna jest, jak woda do życia, wiara w rzetelne, opiekuńcze, pomocowe i skuteczne działania Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, Parlamentu, Rządu na czele z Premierem i Polityków.
Przykład, który będzie dawał bezpieczeństwo, umacniał i jednoczył. Obywatel ma prawo oczekiwać tego od Państwa.

W jubileuszowym dla samorządów gminnych roku mieliśmy i wciąż mamy okazję sprawdzać służebną rolę Państwa wobec obywatela. Wójtowie gmin, Prezydenci i Burmistrzowie miast też są obywatelami Polski, służąc mieszkańcom mają prawo oczekiwać od Państwa wsparcia i ochrony w sprawowaniu funkcji i realizacji powierzonych im zadań. Czy czuliśmy to wsparcie i ochronę w ciągu ostatnich dwóch miesięcy? Uważam, że większość z nas, Wójtów, Prezydentów i Burmistrzów, ma problem z pozytywną odpowiedzią na tak postawione pytanie. Główny powód takiego stanu rzeczy to zamieszanie wokół organizacji wyborów prezydenckich, tryb tworzenia od nowa prawa w tym zakresie oraz wciąż brzmiące publiczne oskarżenia, że to m.in. samorządowcy są winni, że 10 maja nie było wyborów. Państwo Polskie wciąż dzieli Polaków, wmawiając im, że złamali prawo ci Samorządowcy, którzy odmówili przekazania Poczcie Polskiej danych ze spisów wyborców.

Swoje stanowisko w tej sprawie upubliczniłem 27 kwietnia w tekstach opublikowanych na www.gminazamosc.pl/BLOG WÓJTA GMINY ZAMOŚĆ/oraz odpowiadając na pytania Mieszkańców w dziale ZADAJ PYTANIE WÓJTOWI. Odmówiłem przekazania Poczcie Polskiej danych osobowych ze spisu wyborców ponad 18 tysięcy Mieszkańców Gminy Zamość. Uważałem i wciąż uważam, że nie mogłem się inaczej zachować. Problem polega na tym, że moim zdaniem żaden Wójt gminy (Prezydent miasta, Burmistrz) nie powinien być stawiany w takiej sytuacji, jaka miała miejsce pod koniec kwietnia. Wybory Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej to święto demokracji. Rolą Państwa jest takie stanowienie prawa i organizacja wyborów, aby żaden Wójt nie zastanawiał się jaką decyzję ma podjąć – przekazać wrażliwe dane Mieszkańców, czy też nie? Powinna to być czynność automatyczna, wykonywana bez opinii radców prawnych i komisarzy wyborczych – ale do tego konieczna jest jej prawna pewność. Nie było jej przed czwartkiem 7 maja. Poczta Polska w piśmie do Wójta Gminy Zamość oraz Przedstawiciele Rządu i Politycy w publicznych wypowiedziach jako podstawę prawną przekazania spisów wyborców podawali art. 99 ustawy z dnia 16 kwietnia 2020 r. o szczególnych instrumentach wsparcia w związku z rozprzestrzenianiem się wirusa SARS-CoV-2, oraz decyzję Prezesa Rady Ministrów z tego samego dnia. Politycy powoływali się także na oświadczenie Prezes Urzędu Ochrony Danych Osobowych (UODO). Analizując powstałą sytuację, 27 kwietnia zapoznałem się ze wspomnianym powyżej oświadczeniem Prezesa UODO. Odnosząc się do art. 99 wspomnianej powyżej ustawy z 16 kwietnia 2020 r, Prezes UODO pisze w nim tak – cytat: „Z powyższego przepisu prawa wynika, że operator pocztowy jest uprawniony do pozyskania od organu administracji publicznej danych osobowych wskazanych ww. przepisem prawa, jeżeli zachodzi jedna z dwóch niezależnych od siebie przesłanek. W pierwszym przypadku udostępnienie danych jest możliwe, jeżeli dane te są potrzebne do realizacji zadań związanych z organizacją wyborów Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej. Natomiast w drugim przypadku udostępnienie danych jest możliwe, jeżeli dane te są potrzebne w celu wykonania innych obowiązków nałożonych przez organy administracji rządowej. Nie ulega wątpliwości, że pierwsza przesłanka w obecnie obowiązującym stanie prawnym nie występuje”. Dla mnie przekaz Osoby odpowiedzialnej w Kraju za ochronę danych osobowych był czytelny. Dlaczego inaczej czytali go Przedstawiciele Rządu i Politycy? Dlaczego co innego niż jest w oświadczeniu przekazywano i wciąż przekazuje się Mieszkańcom Polski? W dalszej części oświadczenia Prezes UODO odnosi się do drugiego przypadku wynikającego z przywołanego powyżej art. 99 ustawy z dnia 16 kwietnia, cytat – „Z powyższego stanowiska wynika, że w obrocie prawnym istnieje rozstrzygnięcie organu administracji rządowej, którego kopia w ocenie Państwowej Komisji Wyborczej powinna być dołączona do wniosku operatora wyznaczonego (operator w treści wniosków powołał się na decyzję Prezesa Rady Ministrów z dnia 16 kwietnia 2020 r.) nakładające obowiązek, o którym mowa w art. 99 ustawy”. Do pisma, jakie drogą elektroniczną Poczta Polska przesłała Wójtowi Gminy Zamość, załączono wspomnianą powyżej decyzję Prezesa Rady Ministrów. Jest to decyzja polecająca Poczcie Polskiej, tu cytat: „realizację działań w zakresie przeciwdziałania COVID-19, polegających na podjęciu i realizacji niezbędnych czynności zmierzających do przygotowania przeprowadzenia wyborów Prezydenta Rzeczypospolite Polskiej w 2020 r. w trybie korespondencyjnym, w szczególności poprzez przygotowanie struktury organizacyjnej, zapewnienie niezbędnej infrastruktury oraz pozyskanie koniecznych zasobów materialnych kadrowych”. W treści decyzji Prezesa Rady Ministrów nie ma mowy o pozyskiwaniu przez Pocztę Polską spisów wyborców z gmin. Jest natomiast powołanie się na organizację wyborów Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej w 2020 r., a przecież Prezes UODO, pisząc o drugim przypadku wynikającym z art. 99 ustawy, podkreśla wyraźnie, że – cytat: „jeśli dane te są potrzebne w celu wykonania innych obowiązków nałożonych przez organy administracji rządowej”. Ponownie trzeba tu postawić te same pytania: Dlaczego inaczej czytali oświadczenie Prezesa UODO Przedstawiciele Rządu i Politycy? Dlaczego co innego niż jest w oświadczeniu przekazywano i wciąż przekazuje się Mieszkańcom Polski?

Uważałem w kwietniu, i mam do tego przekonanie dzisiaj, że art. 99 ustawy z dnia 16 kwietnia 2020 roku i decyzja Prezesa Rady Ministrów z tego samego dnia, skierowana do Poczty Polskiej (nie do Wójtów gmin), nie stanowiły podstawy prawnej do przekazania Poczcie Polskiej danych osobowych, w tym danych wrażliwych, jak PESELE Mieszkańców Gminy. Zamieszanie prawne i organizacyjne wokół wyborów Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej postawiło Wójtów Gmin (również Prezydentów miast i Burmistrzów) w mało komfortowej sytuacji. Uważam, że nie powinno to mieć miejsca nawet w obliczu ogłoszonego w Kraju stanu epidemii. Zupełnie nie mogę zaakceptować, trwającej po dniu 10 maja, politycznej nagonki na samorządy gminne. Powtarzam, to nie Wójtowie (Prezydenci, Burmistrzowie) zawiedli, to zawiodły struktury Państwa, które nie potrafiły poradzić sobie z organizacją wyborów Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej.

Nie sprawia mi żadnej przyjemności pisanie o tej całej sytuacji. Uważam to jednak za swój obowiązek wobec Mieszkańców Gminy, gdyż odnosi się to do naszych lokalnych spraw. Nie można milczeć, gdy w roku Jubileuszu 30-lecia samorządów, struktury Państwa i Politycy prowadzą kolejną publiczną akcję, której celem jest pokazanie Polakom samorządów gminnych w złym świetle. To nie jest tylko sprawa wyborów. Jaki jest tego cel i czym to się zakończy? Czy tym celem jest zniechęcenie Polaków do aktywnego udziału w życiu publicznym i społecznym Kraju i naszych Małych Ojczyzn – Gmin i Sołectw? Zamieszanie wokół wyborów 10 maja spowodowało, że dzisiaj trzeba przeprowadzać specjalne kampanie publiczne zachęcające Mieszkańców do udziału w najbliższych wyborach, których terminu wciąż nie znamy. Czy Politycy chcą przekształcić samorządy gminne w administrację rządową? Jak to się ma do kolejnego zapisu Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej – artkułu 15 ust.1: „Ustrój terytorialny Rzeczypospolitej Polskiej zapewnia decentralizację władzy publicznej.”? Lata 1990–2020 potwierdziły słuszność oparcia zmian w Polsce na mocnych fundamentach samorządów gminnych. Gminy rozumiane jako samorządowe wspólnoty Mieszkańców są dzisiaj ostoją Państwa. Nic nie jest nam jednak dane na zawsze i nic nie dzieje się samo. Gminna kampania społeczna lat 2017–2018 po hasłem SAMORZĄD – TY DECYDUJESZ jest wciąż na czasie. Zmieniajmy samorząd – rozmawiajmy, dyskutujmy i poszukujemy form udoskonalania samorządowej idei – szanując jednocześnie dorobek minionych 30 lat. To wyzwanie dla nas wszystkich w roku Jubileuszu i na kolejne lata.

21.05.2020 r.
Ryszard Gliwiński – Wójt Gminy Zamość

Poniższy List Otwarty został imiennie przesłany do Senatora Rzeczypospolitej Polskiej Jerzego Chróścikowskiego oraz wszystkich Posłanek i Posłów na Sejm RP z Okręgu Wyborczego nr 8: Jacek Sasin, Sławomir Zawiślak, Marcin Duszek, Dariusz Stefaniuk, Anna Dąbrowska-Banaszek, Tomasz Zieliński, Teresa Hałas, Beata Strzałka, Riad Haidar, Krzysztof Grabczuk, Jarosław Sachajko, Monika Pawłowska.

W trakcie obrad sesji Rady Gminy Zamość i w serwisach internetowych zaczęły pojawiać się pytania, wypowiedzi i teksty o standardach samorządności w Gminie Zamość. Podczas styczniowej sesji Rady przed kamerami na pytania z tego zakresu odpowiedziałem krótko. Odniosłem się do nich także w odpowiedzi zamieszczonej na www.gminazamosc.pl – w dziale „PYTANIA ZADANE NA SESJI RADY GMINY” (dział na stronie głównej). Uważam jednak za swój obowiązek kontynuowanie publicznej dyskusji o samorządowych standardach w Gminie Zamość. Nie powinniśmy tego unikać w roku jubileuszu 30-lecia samorządów gminnych.

Pytania zadawane w trakcie obrad sesji Rady Gminy korespondują z tekstem zamieszczonym w miesiącu lutym w jednym z lokalnych serwisów internetowych. Pozwolę sobie zacytować dwa pierwsze zdania tego tekstu: „STANDARDY SAMORZĄDNOŚCI W GMINIE ZAMOŚĆ. Wójt Gminy Zamość odpowie przed Wojewódzkim Sądem Administracyjnym w Lublinie za nieudostępnienie informacji publicznej”. Z dalszej treści wpisu wynika, że – cytat „jeden z obywateli” w dniu 17 stycznia 2020 roku za pośrednictwem poczty e-mail złożył do Wójta wniosek o udzielenie informacji publicznej. Ponieważ na wniosek ten nie otrzymał odpowiedzi w dniu 5 lutego 2020 roku poprzez pocztę e-mail wysłał do Wójta ponaglenie. Na nie także nie otrzymał odpowiedzi, dlatego obywatel złożył skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Lublinie na bezczynność organu. Z tekstu wynika, że dwie godziny po złożeniu w Urzędzie Gminy skargi Wójt przesłał do Obywatela e-mail o następującej treści – cytat „Niniejszy e-mail został wysłany do Pana z innej niż moja poczty 20 stycznia 2020 r. Pana e-mail z dnia 5 lutego usunąłem przez przypadek razem z innymi „niechcianymi”. Być może dlatego, że otrzymałem tego dnia od Pana dwa e-maile – pierwszy z przeprosinami. Zapewne Pan nie zwrócił w podobny sposób uwagi na e-mail od Koleżanki z 20 stycznia. Będę wdzięczny za informacje w sprawie e-maila z dnia 20 stycznia. Pozdrawiam. Ryszard Gliwiński, 26.02.2020 r.” Z tekstu w serwisie internetowym wynika, że do e-maila Wójta załączone zostały materiały, o których udostępnienie występował obywatel. Tekst w serwisie kończą następujące zdania – cytat: „W skardze (obywatel) powołał się na złamanie przez wójta art. 61 Konstytucji RP oraz art. 13 ust. 1 ustawy o dostępie do informacji publicznej. Zawnioskował o zobowiązanie wójta do załatwienia wniosku, a także zasądzenie na rzecz wnioskodawcy (skarżącego) kosztów postępowania”. Nic więcej, żadnych innych informacji. Te które dotyczą treści wniosku o udostępnienie informacji publicznej dla tej sprawy są nieistotne.
Cóż z powyższego tekstu wynika? Odpowiedź na wniosek obywatela o udostępnienie informacji publicznej została wysłana pocztą e-mail po trzech dniach (20 stycznia) a więc bardzo szybko i w terminie. Wysłała go Koleżanka z Urzędu. To fakty, które potwierdzam. Nie odpowiedziałem na e-mail obywatela z 5 lutego – to również fakt, który potwierdzam. Dlaczego nie odpowiedziałem? – o tym powyżej w moim e-mailu z dnia 26 lutego. Pomimo tego, obywatel złożył skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Lublinie (WSA). Koniec faktów. Powróćmy teraz do pierwszych zdań tekstu z serwisu internetowego – cytat: „STANDARDY SAMORZĄDNOŚCI W GMINIE ZAMOŚĆ. Wójt Gminy Zamość odpowie przed Wojewódzkim Sądem Administracyjnym w Lublinie za nieudostępnienie informacji publicznej”. Nie wydają mi się one przypadkowe. Mają swój konkretny cel do osiągnięcia. Jaki? W przekazie publicznym oznaczają, że Wójt Gminy Zamość nie odpowiada na wnioski o udostępnienie informacji publicznej. Odpowie za to przed Sądem.
Teraz coś o STANDARDACH obywatela, autorów tekstu i zarządzających serwisem internetowym. Zapomnieli napisać czy rzeczywiście przez nieuwagę obywatel usunął e-mail wysłany z Urzędu Gminy 20 stycznia, zawierający odpowiedź na wniosek o udostępnienie informacji publicznej. Zapomnieli? Obywatel odebrał mój e-mail z 26 lutego, nie odpowiedział jednak na niego. Zapomniał? Prosiłem o to pisząc – cytat: „Będę wdzięczny za informacje w sprawie e-maila z dnia 20 stycznia”. Czekaliśmy na odpowiedź, która mogła zatrzymać moim zdaniem niepotrzebne wysłanie przez Urząd skargi do WSA. Nic z tego. Obywatel milcząc spowodował jej przesłanie do Lublina. Niechcący? Przytoczę ostatnie zdanie tekstu zamieszczonego w serwisie internetowym – cytat: „ (obywatel) Zawnioskował o zobowiązanie wójta do załatwienia wniosku, a także zasądzenie na rzecz wnioskodawcy (skarżącego) kosztów postępowania”. Obywatel uruchomił dalszą procedurę postępowania ze skargą (która była jeszcze w Urzędzie Gminy), pomimo że otrzymał to, o co wnioskował. Uruchamia, moim zdaniem bezprzedmiotowe, postępowanie WSA i oczekuje zwrotu poniesionych kosztów. Czy tak powinno być? To jeszcze nie wszystko. Obywatel i zarządzający serwisem internetowym nie napisali w tekście o tym, że Wójt Gminy Zamość otrzymuje od Nich liczne inne wnioski o udostępnienie informacji publicznej. Sytuacja opisana powyżej jest jedyną. Zapomnieli napisać? STANDARDY obowiązują nie tylko Wójta, ale także w nie mniejszym zakresie Tych, którzy poprzez media kształtują przekaz publiczny. Nie mogę powstrzymać się od zaprezentowania wycinka innego tekstu zamieszczonego w tym samym serwisie internetowym. Tekst ten ma charakter publicznej odezwy uzasadniającej jego tworzenie. Cytat „Jesteśmy wolną i otwartą grupą mieszkańców dobrej woli w Gminie Zamość” … i dalej …” Chcemy, aby w końcu mógł być słyszany głos większości, czyli głos zwykłych mieszkańców Gminy Zamość, któremu dotychczas stworzone lokalne media nie udostępniają wystarczająco dużo wolnej i niezależnej przestrzeni komunikacyjnej”. Jaki jest więc prawdziwy cel tekstu zamieszczonego w serwisie internetowym o standardach samorządowych w Gminie Zamość? Odpowiedź pozostawiam Czytelnikom.
Niewiele miejsca i czasu pozostało mi na powrót do przywołanych na początku standardów samorządności w Gminie Zamość. Długa wypowiedź Wójta nie jest jednak celem dzisiejszego tekstu. Jego treść ma pobudzić Innych do dyskusji i pisania. O samorządowych standardach trzeba rozmawiać w jubileuszowym dla Gmin roku. Ale standardów nie tworzy sam Wójt. To wręcz niemożliwe. O tym, jak funkcjonuje samorząd w Gminie Zamość, decydują Mieszkańcy. Porozmawiajmy więc jak go tworzymy i jak korzystamy z danego nam prawa do zaangażowania w życie lokalnych społeczności. Spróbujmy porównać to, co jest u Nas, z tym co jest w innych Gminach. Zebrania wiejskie i program Funduszu Sołeckiego. Funkcjonowanie Sołtysów i Rad Sołeckich. Rola Radnych Rady Gminy i Rady Powiatu. Funkcjonowanie stowarzyszeń, zespołów artystycznych i innych grup Mieszkańców. Inicjatywy lokalnych społeczności. Pielęgnowanie narodowych wartości. Integracja lokalnych społeczności. Przekaz informacji o stanie gminnych spraw i kontakt z Wójtem. Administracja w służbie Mieszkańców. Także rola Wójta jako samorządowego lidera. Można tak jeszcze długo wymieniać elementy oceny samorządu w Gminie Zamość. Zachęcam do własnych ocen i upublicznienia ich w merytorycznej dyskusji. Biuletyn i strona www.gminazamosc.pl jest do dyspozycji. Także sesje Rady Gminy Zamość. Uważam, że w tym wyjątkowym dla samorządów roku nie powinno zabraknąć głosu Tych, co tworzą dzisiejszy obraz samorządu Gminy Zamość. Nic pozytywnego nie wyniknie z sytuacji, w której o samorządowych standardach w Gminie Zamość będą publicznie zabierać głos tylko Ci, którzy nie podejmują próby włączenia się w ich tworzenie. Samorząd to aktywność Mieszkańców i Ich pomysł na zmienianie rzeczywistości. Samorządowych standardów nie tworzy sama krytyka, lecz konstruktywne propozycje i włączanie się w życie Sołectw i Gminy. Samorządowe standardy są dla Tych, którzy chcą je tworzyć i z nich korzystać. Zapraszam do kontaktu poprzez www.gminazamosc.pl zakładka „PRZYDATNE”/„Zadaj pytanie Wójtowi”.

Ryszard Gliwiński – Wójt Gminy Zamość
16.03.2020 r.

Ostatnia sesja Rady Gminy Zamość I kadencji miała miejsce w dniu 26 maja 1994 roku. Trzy tygodnie później, 19 czerwca 1994 roku, miały w Polsce miejsce kolejne wybory samorządowe. W Gminie Zamość wybieraliśmy wówczas 24 Radnych. Pierwszą sesję Rady Gminy Zamość II kadencji wyznaczono na 7 lipca 1994 roku.

Kartka z kalendarza historii Samorządu Gminy Zamość:

 

Radni Rady Gminy Zamość II kadencji lat 1994 – 1998:

• Jerzy Chróścikowski – Białowola (Przewodniczący Rady Gminy)
• Janusz Szewera – Lipsko (Vice-Przewodniczący Rady Gminy)
• Sylwester Dobromilski – Zawada (Vice-Przewodniczący Rady Gminy)
• Wiesław Pośnik – Sitaniec
• Gustaw Maziarczuk – Sitaniec
• Stanisław Dawid – Sitaniec Wolica
• Aleksander Sagan – Wysokie
• Ryszard Gliwiński – Bortatycze
• Kazimierz Jaworski – Bortatycze Kolonia
• Henryk Okalski – Borowina Sitaniecka
• Mirosław Brzozowski – Szopinek
• Stanisław Zasuwa – Jatutów
• Tomasz Czyżewski – Kalinowice
• Konrad Kudyk – Pniówek
• Kazimierz Skiba – Żdanów
• Alfons Stankiewicz – Skokówka
• Genowefa Kuźma – Lipsko
• Jerzy Bondyra – Wólka Wieprzecka
• Ryszard Bylina – Wychody
• Ireneusz Ścirka – Płoskie
• Tadeusz Kostrubiec – Płoskie
• Wiesław Bondyra – Mokre
• Zdzisław Czop – Siedliska
• Mieczysław Maślany – Zawada

Zarząd Gminy:

• Jerzy Kudyk – Jatutów – Wójt Gminy Zamość
• Tomasz Czyżewski – Kalinowice – Vice-Wójt Gminy
• Ryszard Belina – Wychody – Członek Zarządu Gminy do 14.08.1996 r.
• Tadeusz Kostrubiec – Płoskie – Członek Zarządu Gminy do 14.08.1996 r.
• Gustaw Maziarczuk – Sitaniec – Członek Zarządu Gminy do 14.08.1996 r.
• Wiesław Pośnik – Sitaniec – Członek Zarządu Gminy od 11.10.1996 r.
• Sylwester Dobromilski – Zawada – Członek Zarządu Gminy od 11.10.1996 r.
• Aleksander Sagan – Wysokie – Członek Zarządu Gminy od 11.10.1996 r.

Skarbnik Gminy: Maria Radlińska

Sekretarz Gminy: Anna Albingier

Przedstawiciel Gminy Zamość w Sejmiku Samorządowym Województwa Zamojskiego:
Stanisław Dawid – Sitaniec Wolica

SOŁTYSI kadencja 1994–1998:

• Białobrzegi – Jan Kościk
• Białowola – Tadeusz Olejko
• Bortatycze – Eugeniusz Cichosz
• Bortatycze Kolonia – Aneta Skrzypa
• Borowina Sitaniecka – Teofila Duda
• Chyża – Barbara Maluga
• Hubale – Stanisław Świstek
• Jatutów – Jerzy Szast
• Kalinowice – Piotr Majdan
• Lipsko – Andrzej Iwanicki
• Lipsko Kosobudy – Józef Wnuk
• Lipsko Polesie – Andrzej Bielak
• Łapiguz – Krzysztof Rabiega
• Mokre – Franciszek Antoniuk
• Pniówek – Maria Wiśniewska
• Płoskie – Jan Rzemieniuk
• Siedliska – Zdzisław Czop
• Siedliska Kolonia – Henryk Bubiłek
• Sitaniec – Czesław Sokal
• Sitaniec Kolonia – Piotr Rabiński
• Sitaniec Wolica – Jan Ścibor
• Skaraszów – Ryszard Romaszko;
  od 09.02.1997 r. Mieczysław Sadło
• Skokówka – Adolf Sidor
• Szopinek – Krzysztof Nowak
• Wieprzec – Ryszard Kalinowski;
  od 18.12.1996 r. Władysław Samson
• Wierzchowiny – Kazimierz Krzywonos
• Wychody – Ryszard Belina;
  od 16.02.1997 r. – Henryk Czochra
• Wysokie – Ryszard Bożek
• Wólka Panieńska – Waldemar Turczyn
• Wólka Wieprzecka – Jerzy Kwaśniewski
• Zalesie – Stanisław Grześko
• Zawada – Sylwester Dobromilski
• Zarzecze – Mieczysław Makowski
• Zwódne – Andrzej Bondyra;
  od 24.02.1995 r. – Adam Tabuła
• Żdanów – Mariusz Kopeć
• Żdanówek – Bogdan Bondyra

Wydarzenia samorządowej kadencji lat 1994–1998:

• 13.10.1996 r. – uroczyste nadanie imienia Szkole Podstawowej w Wysokiem – im. Edwarda Kasprzysiaka
• 1997 rok – decyzja o budowie pierwszej w Gminie Zamość sali gimnastycznej przy Szkole Podstawowej w Wysokiem – uroczyste otwarcie sali 24.02.2001 r.
• 16 i 18 czerwca 1998 r. – ostatnia sesja Rady Gminy Zamość II kadencji.

Zebrał: Ryszard Gliwiński
Wójt Gminy Zamość
16.03.2020 r.

Nowa sytuacja, jaka wytworzyła się w budżetach gmin lat 2018–2020, zachwiała wieloma gminnymi planami. W naszej samorządowej wspólnocie dotyczy to także programu budowy nawierzchni dróg gminnych. W latach 2014–2018 postawiliśmy na poprawę stanu nawierzchni dróg powiatowych. Przeznaczyliśmy na to aż 5 766 326 zł, co dało konkretny efekt w postaci 28 km nowych asfaltów. Aby to osiągnąć trzeba było jednak zrezygnować z budowy około 10 km nawierzchni dróg gminnych. Była to wówczas świadoma decyzja podjęta tylko na czas poprzedniej samorządowej kadencji. W latach 2019–2023 mieliśmy zająć się drogami gminnymi. Niestety, startu w tym zakresie nie mamy najlepszego. Zaskoczyły nas finansowe skutki wprowadzenia reformy w oświacie i szybki wzrost kosztów realizacji wszelkich innych gminnych zadań. Powstały problem obrazuje tabela nr 1. Uważam, że nie wymagają dodatkowego komentarza dane zawarte w wierszach nr 1.1. oraz nr 3.1.

W zmienionej sytuacji finansowej Gminy szansą na realizacje inwestycji drogowych stały się dotacje rządowego programu Fundusz Dróg Samorządowych. Jak z nich skorzystaliśmy obrazuje tabela nr 2.

Pisząc o dotacjach rządowych na budowę dróg warto zauważyć to, co nie wybrzmiewa w przekazach medialnych. Fundusz Dróg Samorządowych lat 2019–2020 to większe niż wcześniej pieniądze na budowę dróg gminnych, ale wciąż o wiele za małe. Zapotrzebowanie na nie w skali Kraju jest wręcz ogromne. Stąd też ograniczenia jakie wprowadzono dla Gmin. W drugim naborze konkursowym 2019 roku można było złożyć tylko dwa wnioski dotyczące budowy nawierzchni dróg publicznych. Nie ma niestety dotacji programu dla dróg wewnętrznych (osiedlowych). Nie bez znaczenia są wymagania techniczne: szerokość jezdni 5 – 5,5m, szerokość poboczy 2 x 0,75 m, obowiązkowy kanał technologiczny. To wszystko kalkuluje koszt 1 km drogi budowanej w ramach tego programu na około 2 mln zł (tabela nr 3 wiersz nr 1 – droga w Pniówku). Do tego dochodzą jeszcze kryteria oceny składanych w konkursach wniosków wykluczające z decyzji realizację najpilniejszych gminnych zadań drogowych. W ocenie konkursowej złożony wniosek otrzymuje punkty, jeżeli:

• przy drodze zlokalizowane są obiekty publiczne i miejsca prowadzenia działalności gospodarczej,
• droga ma znaczenie ponadlokalne (łączy się z drogami powiatowymi, wojewódzkimi, krajowymi),
• w trackie budowy przewidziane są do realizacji elementy poprawiające bezpieczeństwo ruchu drogowego (chodniki, przejścia dla pieszych, itp.),
• budowa drogi poprawi dostęp do terenów inwestycyjnych.

Powyższe uwarunkowania i kryteria przekładają się na gminne decyzje o wyborze dróg do konkursów programu rządowego. Były one podejmowane etapami w ciągu roku 2019, w trakcie wspólnych prac z Komisją Rozwoju Gminy i Budżetu Rady Gminy Zamość. Szczegóły w tabeli nr 3.

Spośród siedmiu dróg wybranych do konkursów programu rządowego trzy nie mają trwałej nawierzchni (tabela nr 3 wiersze nr 1,3,5). Cztery pozostałe posiadają zniszczoną nawierzchnię asfaltową i brakuje im parametrów niezbędnych dla dróg publicznych. Decyzje dotyczące dwóch dróg, ujętych w wierszach nr 6 i 7 tabeli nr 3, nie zostały dotychczas uwzględnione w budżecie Gminy 2020 roku, ani też przedsięwzięciach Wieloletniej Prognozy Finansowej lat 2020–2023. Nie przystąpiono do opracowania projektów budowlanych. Decyzje w tej sprawie podjęte zostaną w najbliższym czasie. Uważam, że konieczna jest powtórna analiza możliwości inwestycyjnych budżetu lat 2021–2023. Trzeba rozważyć, czy nie poczekać z decyzjami do czasu opracowania projektu budżetu 2021 roku. Takie rozwiązanie wydaje się sugerować obecna sytuacja zagrożenia epidemicznego w Kraju, która niewątpliwie będzie miała wpływ na gospodarkę. Nie wiemy jakie pieniądze będą do podziału w konkursie, który powinien być ogłoszony w sierpniu, i ile ich będzie na drogi gminne.

W trakcie podejmowania decyzji o wyborze dróg do konkursów rządowego programu Fundusz Dróg Samorządowych poddane analizie były także ewentualne zadania inwestycyjne na innych drogach gminnych. Brak pozytywnych decyzji w przypadku dróg wymienionych w tabeli nr 4 to przede wszystkim uwarunkowania wynikające z kryteriów oceny wniosków (powyżej) oraz ograniczenia ilościowe – nie było sensu wybierać więcej niż 6–7 dróg.

Problem potrzeb w zakresie budowy nawierzchni dróg gminnych obrazują także uchwały zebrań wiejskich wskazujących je jako najważniejsze dla Sołectwa zadanie inwestycyjne najbliższych lat. W tabeli nr 5 opisałem uchwały dotychczas nie zrealizowane. Dotyczą one 30 odcinków dróg o długości prawie 23 km, a kalkulacja środków koniecznych do ich realizacji to szacunkowo aż 35 000 000 zł.

Przedstawiony w tabelach nr 3,4,5 zakres drogowych potrzeb inwestycyjnych w Gminie Zamość nie jest oczywiście kompletnym. Nie ujmuje on wszystkich wniosków Mieszkańców składanych w trakcie zebrań wiejskich i w innych formach. Niezrealizowane zadania budzą coraz większe emocje. Widać je było w trakcie zebrania wiejskiego Mieszkańców Lipska (01.03.2020 r.). Sprawy nie załatwią petycje pisane do Organów Gminy ani też pisemne wystąpienia Pana Posła do Wójta. Potrzebne są dodatkowe pieniądze dla Gmin. Mam na myśli środki przekazywane Gminom bezpośrednio z budżetu – zwiększone udziały w podatku PIT. Uważam to za lepszy system przekazywania Gminom środków na inwestycje, gdyż programy dotacyjne, takie jak Fundusz Dróg Samorządowych, będą zawsze zbyt małe kwotowo i ograniczają możliwości decyzyjne Samorządom. Gminom potrzebne są rekompensaty za skutki zmian w prawie. Przykład z budowy nawierzchni dróg. W ubiegłym roku wprowadzono obowiązek budowy kanałów technicznych w drogach publicznych. To dodatkowo około 300 000 zł kosztów budowy 1 kilometra takich dróg. Gminom potrzebne są dodatkowe pieniądze z budżetu Państwa na realizacje zadań z zakresu oświaty i wychowania przedszkolnego. Szerzej o tym w innym miejscu Biuletynu. Brak decyzji Rządu, o których powyżej, zaowocował już sytuacją w realizacji inwestycji drogowych, opisaną w tabeli nr 1. Uważam, że będą szersze tego skutki. Budowa dróg nie jest jedynym wyzwaniem Gmin. Mamy więcej niezrealizowanych pilnych potrzeb i trzeba przygotować się do wyścigu o pieniądze z unijnych programów lat 2020–2027.

Co dalej z gminnym programem budowy nawierzchni dróg w latach 2021–2023? Uważam, że w obecnych warunkach nie ma możliwości opracowania i przyjęcia do realizacji odpowiedzialnego i realnego programu. Trzeba poczekać do jesiennego projektowania budżetowego 2021 roku. Konieczna jest wiedza o rozwoju obecnej sytuacji w Kraju i jej skutkach dla gminnych budżetów. Trudno dzisiaj planować perspektywiczne działania mając rocznie do dyspozycji na inwestycje tylko 5 mln zł kredytu. Do merytorycznej dyskusji o stanie gminnych spraw zapraszam każdego, zwłaszcza te osoby, które wypowiadają się o nich publicznie. Jestem do dyspozycji. Kontakt ze mną jest powszechnie znany. Zapraszam.

Ryszard Gliwiński – Wójt Gminy Zamość
14.03.2020 r. 

 

Poniższy tekst powstał w reakcji na publiczne wypowiedzi, jakie miały miejsce w takcie obrad dwóch tegorocznych sesji Rady Gminy Zamość, a także w wyniku mojego przekonania, że o obecnej sytuacji w finansowaniu gminnych zadań z zakresu oświaty i wychowania przedszkolnego nie możemy milczeć. Nie możemy biernie czekać na końcowe miesiące roku i ponowne przeżywanie tego, czego uczestnikami byliśmy na przełomie starego i nowego roku.

Przytoczę tu pytania Pana Ryszarda Puchacza, zgłoszone w trakcie sesji Rady Gminy Zamość w dniu 30.01.2020 r.: „Czy do szkół na terenie Gminy Zamość uczęszczają dzieci z innych Gmin? W związku z tym czy są problemy z przekazywaniem subwencji oświatowej przez inne samorządy? Odnośnie Pana artykułu na stronie internetowej „Reforma oświatowa demoluje budżety Gmin”, czy na pewno w naszym przypadku tylko reforma oświatowa w Gminie Zamość demoluje budżet Gminy? Czy też są inne czynniki? ”

Zacznę od odpowiedzi na pierwsze z tych pytań. Do dwunastu Szkół Gminy Zamość uczęszcza obecnie 2049 uczniów i wychowanków (oddziały I-VIII oraz oddziały przedszkolne). Z tej liczby 210 to mieszkańcy innych Gmin. Subwencją oświatową objętych jest 1689 uczniów oddziałów I-VIII oraz 6-latków objętych wychowaniem przedszkolnym, w tym 146 spoza Gminy Zamość. Subwencja przekazywana jest bezpośrednio z Ministerstwa Finansów na podstawie informacji o ilości uczniów i wychowanków składanych do Ministerstwa Edukacji Narodowej. W tym zakresie nie ma więc problemów z jej przekazywaniem, a tylko z kwotą, która jak uważam powinna być znacznie większa. Inne Gminy przekazują Gminie Zamość należne środki finansowe (dotacje) z tytułu pobytu dzieci z tych Gmin w oddziałach przedszkolnych naszych Szkół. Jest ich 64. Nie ma problemów z przekazywaniem dotacji z innych Gmin.

„Czy tylko reforma oświatowa demoluje budżet Gminy Zamość? ” Informacje umożliwiające Mieszkańcom wypracowanie własnych ocen w tym zakresie zamieszczam regularnie w Biuletynie Samorządu Gminy Zamość od października ubiegłego roku (w wersji elektronicznej Biuletyn dostępny jest na https://gminazamosc.pl/biuletyn-samorzadu-gminy-zamosc/). W materiale, o którym wspomina w pytaniu Pan Ryszard, wyraźnie wskazuję na kumulację problemów w gminnych finansach lat 2018–2020. Pan Ryszard nie podejmuje polemiki z tym, co tam napisane. Swoim pytaniem próbuje sugerować coś innego. Co? Ujawnił to w wypowiedziach przed kamerami dopiero w trakcie kolejnej sesji Rady Gminy Zamość dnia 28.02.2020 r. Wiem, że Mieszkańcy oglądają transmisje wiec pominę cytaty. Z ust Pana Ryszarda Puchacza padły mocne zdania i przy tym zero faktów. Odczytane, a więc wcześniej przemyślane, napisane i celowo wypowiedziane. Cóż, taki jest dzisiejszy poziom publicznej dyskusji. Postaram się jednak zachować normalnie, a więc odpowiedź oprę na faktach. Zawieram ją w trzech tabelach. Proszę porównać kwotowy wzrost wydatków realizacji poszczególnych zadań w latach 2017–2020 – tabela nr 1. Oświata i wychowanie jest wyraźnym liderem (+7 308 560 zł, tj. 33,57%). To ponad 51% udziału w całościowym wzroście wydatków bieżących budżetu (14 276 359 zł). Proszę porównać informacje z dwóch tabel – wydatki bieżące z zakresu oświata i wychowanie 2020 roku wzrosły w stosunku do roku 2017 o kwotę 7 308 560 zł (wiersz 1 tabeli nr 1), natomiast subwencja oświatowa przekazywana z budżetu Państwa w tym czasie wzrosła o zaledwie 1 684 788 zł (wiersz 1.4. tabeli nr 2). Sytuację w gminnych finansach obrazuje tabela nr 3, którą zamieściłem także w poprzednim wydaniu Biuletynu. Wiersz nr 4 w tej tabeli to środki własne budżetu Gminy na inwestycje. W ubiegłym roku mieliśmy ich jeszcze 5 609 017 zł, w tym roku zaledwie 1 284 511 zł. Przypominam, że analiza dochodów i wydatków opiera się na tabelach nr 1 i 2. O skutkach finansowych wydarzeń lat 2018–2020 piszę także w materiale o drogowych gminnych inwestycjach, który zamieszczam na innych stronach niniejszego wydania Biuletynu. Ten materiał również jest odpowiedzią na sesyjne wystąpienia Pana Ryszarda Puchacza.

W trakcie pisania niniejszego tekstu przypomniała mi się inna publicznie wypowiedziana opinia w sprawie realizacji zadań z zakresu oświaty i wychowania w Gminie Zamość. Miało to miejsce w trakcie zebrania sprawozdawczego OSP Płoskie w dniu 15.02.2020 r. w obecności około 40 Mieszkańców. Autorem wypowiedzi był Pan Poseł Sławomir Zawiślak. Stwierdził publicznie, że ma inny niż Wójt pogląd na funkcjonowanie oświaty w Gminie Zamość. Nic więcej. Tyle i aż tyle reakcji na LIST OTWARTY, jaki 14 stycznia 2020 roku Wójt Gminy skierował między innymi do Pana Posła, a dotyczący sytuacji w finansowaniu zadań z zakresu oświaty i wychowania przedszkolnego. LIST wysłany został do 13-tu Parlamentarzystów z naszego okręgu wyborczego. Minęło 2 miesiące – dotychczas nikt nie zareagował. Czyżby nie wiedzieli jakimi argumentami przekonać Wójta do publicznego mówienia Mieszkańcom, że obecna sytuacja w finansowaniu zadań oświatowych jest OK?

Zapraszam do merytorycznej dyskusji o tym, co dzieje się w gminnej oświacie. Zachęcam do odważnej prezentacji pomysłu na funkcjonowanie w Gminie Zamość 12-tu Szkół ośmioklasowych z oddziałami przedszkolnymi. A może jest ICH za dużo? Swoje zdanie w tej sprawie zaprezentowałem we wspomnianym powyżej LIŚCIE OTWARTYM, dostępnym na gminnej stronie internetowej w dziale BLOG WÓJTA GMINY ZAMOŚĆ – https://gminazamosc.pl/2020/list-otwarty/. Zachęcam do lektury i zapraszam do merytorycznej dyskusji o realizacji samorządowych zadań. Nie musimy tego robić w atmosferze, jaka miała miejsce w tracie obrad sesji Rady Gminy dnia 28 lutego br.

Ryszard Gliwiński – Wójt Gminy Zamość
13.03.2020 r.

 

 

Ustawa z dnia 8 marca 1990 roku o samorządzie terytorialnym i wybory samorządowe z 27 maja 1990 roku przywróciły w Polsce samorządy gminne. Od tych ważnych w historii Polski wydarzeń minęło 30 lat.
Jubileusz ten dla gminnych społeczności jest okazją do upamiętnienia tego, jak zmieniała się Polska w latach 1990–2020. To poważne wyzwanie chcemy podjąć także w Gminie Zamość. Dlatego rozpoczęliśmy zbieranie materiałów do wydawnictwa, które wierzę, że ukaże się w najbliższych latach. Poszukujemy zdjęć i innych potwierdzeń gminnych wydarzeń. Zależy nam szczególnie na latach 1990–2001. Późniejszy okres mamy już lepiej udokumentowany poprzez Biuletyn Samorządu Gminy Zamość. Chcemy zachować w ludzkiej pamięci zmiany obrazów konkretnych miejsc – dróg, szkół, świetlic, itp. W rodzinnych zbiorach są zapewne takie materiały. Będziemy wdzięczni za ich udostępnienie – zeskanujemy je i zwrócimy. W kolejnych wydaniach Biuletynu będziemy prezentować to, co udało się nam zebrać. Liczymy na uwagi i uzupełnienia Czytelników. Tak wspólnie przygotujemy późniejsze wydawnictwo. Dzisiaj skrótowa historia samorządu terytorialnego w Polsce i wspomnienie samorządowej kadencji lat 1990–1994 w Gminie Zamość. Zachęcam i proszę o włączenie się w proces dokumentowania samorządowych zmian lat 1990–2020.
8.02.2020 r. Ryszard Gliwiński – Wójt Gminy Zamość

Zalążków samorządu na terenach zaboru rosyjskiego możemy doszukać się już na początku XIX wieku w czasach Księstwa Warszawskiego.
Początkowo, w latach 1809–1863 był to samorząd gminno-wioskowy nadzorowany przez właścicieli wsi. W latach 1864–1915 funkcjonowały gminy terytorialne nadzorowane przez urzędników carskich.

Po odzyskaniu niepodległości w 1918 roku rozpoczął się w II Rzeczypospolitej Polskiej proces tworzenia samorządu terytorialnego.
Ogólną podstawę przyszłego samorządu terytorialnego w Polsce dał art. 3 Konstytucji Drugiej Rzeczypospolitej z 17 marca 1921 roku – cytat: „Rzeczpospolita Polska, opierając swój ustrój na zasadzie szerokiego samorządu terytorialnego, przekaże przedstawicielstwom samorządu właściwy zakres ustawodawstwa, zwłaszcza z dziedziny administracji, kultury i gospodarstwa, który zostanie bliżej określony ustawa-
mi państwowymi”. Konstytucja przewidywała trójstopniową hierarchię samorządu terytorialnego – gminny, powiatowy i wojewódzki. Kolejna konstytucja z 23 kwietnia 1935 roku uznaje samorząd za integralną część władzy państwowej – cytat z tzw. dekalogu: „Państwo powoła samorząd terytorialny i gospodarczy do udziału w wykonywaniu zadań życia zbiorowego”. Ustawa zasadnicza z 1935 roku utrzymała trzy stopnie samorządu, dostosowując go do podziału administracji ogólnej, a jego zadania podzieliła na własne i poruczone. W zakresie realizacji potrzeb lokalnych samorząd miał być administracją, mógł między innymi wydawać normy obowiązujące na jego terenie pod warunkiem ich zatwierdzenia przez organ nadzorczy. Nadzór nad działalnością samorządu przypisano rządowi i organom samorządu wyższego szczebla. Taki stan zastał wybuch II wojny światowej.

Po II wojnie światowej rola samorządu terytorialnego w Polsce była stopniowo ograniczana, choć początkowo przywrócono część uregulowań z czasów II RP.
Manifest PKWN z 22 lipca 1944 r. wprowadzał wojewódzkie, powiatowe i gminne rady narodowe. Dekret z 21 sierpnia przywracał urzędy wojewodów i starostów. 23 listopada PKWN wydał kolejny dekret w sprawie samorządu. Przywrócono organy wykonawcze, m.in. wójtów, burmistrzów i prezydentów. Wprowadzono także samorząd wojewódzki, w skład którego miał wejść wybierany w powszechnych wyborach organ przedstawicielski. W efekcie obok administracji rządowej powstała administracja samorządowa i rady narodowe. W systemie tym samorząd miał wykonywać zadania o charakterze lokalnym, nie zastrzeżone na rzecz innych organów władzy.

W 1950 r. w Polsce rozpoczęło się wprowadzanie centralizmu demokratycznego.
Ustawa z 20 marca likwidowała samorząd terytorialny. Rozwiązano terenowe oddziały administracji rządowej, w tym wydziały wojewódzkie i powiatowe. Ustawa oznaczała również koniec funkcjonowania wojewodów, starostów i wójtów. Władzę przejmowały rady narodowe. Organami wykonawczo-zarządzającymi administracji samorządowej stały się prezydia rad narodowych. Utworzono system hierarchiczny – rady zależały od rad wyższego szczebla. Prezydia wojewódzkie podporządkowano Radzie Ministrów. Na szczycie hierarchicznego systemu rad znalazła się Rada Państwa. Zgodnie z konstytucją PRL z 1952 r., wybieralne na trzy lata rady narodowe funkcjonowały na poziomie gminy, miasta (w większych miastach również dzielnicy), powiatu i województwa. Do zadań rad narodowych należało uchwalanie terenowych planów i budżetów gospodarczych, kontrola uchwał rad niższego szczebla, utrzymanie porządku publicznego oraz współdziałanie w umacnianiu obronności i bezpieczeństwa państwa. W myśl nowych przepisów, rady narodowe miały kierować działalnością gospodarczą, społeczną i kulturalną. Istniejące od września 1954 roku gromadzkie rady narodowe stanowiły najniższy szczebel w hierarchii administracji państwowej, obejmując zasięgiem po kilka wsi. Gromadzkie rady narodowe miały za zadanie popieranie rozwoju produkcji rolnej, utrzymywanie lokalnych dróg, sieci zaopatrzenia, usług oraz urządzeń komunalnych. Gromadzkie rady narodowe miały także opracowywać plany gospodarcze, pracować nad rozwojem gromady i zapewniać wykonanie przez mieszkańców obowiązków wobec państwa. W 1973 r. obowiązki gromadzkich rad narodowych przejęły gminy.

Powstanie SOLIDARNOŚCI zapoczątkowało zmiany ustrojowe w Polsce lat 80. XX wieku.
Pierwsze założenia odbudowy samorządu terytorialnego zostały przedstawione na forum Komisji Prawa i Praworządności Konwersatorium „Doświadczenie i Przy-
szłość” w 1981 roku. Przez kolejne lata różne środowiska wolnościowe kontynuowały studia nad kształtem przyszłych Małych Ojczyzn. Dzięki temu w trakcie obrad Okrągłego Stołu było już jasne wyobrażenie zmian. Proces wprowadzenia ich w życie uruchomił Parlament wybrany w wyborach 4 czerwca 1989 r. Odrodzony Senat III Rzeczypospolitej Polskiej przygotował projekt ustawy o samorządzie terytorialnym, która została uchwalona przez Sejm w dniu 8 marca 1990 roku. Miejsce samorządu w nowej rzeczywistości ustrojowej określają już pierwsze artykuły ustawy – cytat: „Art. 1. 1. Mieszkańcy gminy tworzą z mocy prawa wspólnotę samorządową. 2. Ilekroć w ustawie jest mowa o gminie, należy przez to rozumieć wspólnotę samorządową oraz odpowiednie terytorium. Art. 2. 1. Gmina wykonuje zadania publiczne w imieniu własnym i na własną odpowiedzialność. 2. Gmina posiada osobowość prawną. 3. Samodzielność gminy podlega ochronie sądowej”. Po utworzeniu samorządowych powiatów i województw z dniem 29 grudnia 1998 roku tytuł ustawy otrzymał dzisiejsze brzmienie „Ustawa o samorządzie gminnym”. Samorząd gminny znalazł swoje miejsce także w zapisach Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. W jej art. 16 czytamy – cytat: „1. Ogół mieszkańców jednostek zasadniczego podziału terytorialnego stanowi z mocy prawa wspólnotę samorządową. 2. Samorząd terytorialny uczestniczy w sprawowaniu władzy publicznej. Przysługującą mu w ramach ustaw istotną część zadań publicznych samorząd wykonuje w imieniu własnym i na własną odpowiedzialność”. Samorządowemu ustrojowi Polski poświęcony jest w Konstytucji cały Rozdział VII SAMORZĄD TERYTORIALNY. Zacytuję tylko początkowe jego artykuły, ale zachęcam do przeczytania całości rozdziału – cytat: „Art. 163. Samorząd terytorialny wykonuje zadania publiczne nie zastrzeżone przez Konstytucję lub ustawy dla organów innych władz publicznych. Art. 164. 1. Podstawową jednostką samorządu terytorialnego jest gmina. 2. Inne jednostki samorządu regionalnego albo lokalnego i regionalnego określa ustawa. 3. Gmina wykonuje wszystkie zadania samorządu terytorialnego nie zastrzeżone dla innych jednostek samorządu terytorialnego. Art. 165. 1. Jednostki samorządu terytorialnego mają osobowość prawną. Przysługują im prawo własności i inne prawa majątkowe. 2. Samodzielność jednostek samorządu terytorialnego podlega ochronie sądowej”.

Pierwsze w powojennej Polsce (po 1950 roku) wybory samorządowe do Rad Gmin rozpisano na dzień 27 maja 1990 r. Wygrały je Komitety Obywatelskie „Solidarność” z wynikiem 53,1%. Drugie miejsce pod względem ilości oddanych głosów zajęły lokalne komitety wyborców 24,7%. Pozostałe komitety dostały mniej niż po 5% głosów. Na kandydatów PSL głosowało 4,3% wyborców, na reprezentantów Socjaldemokracji Rzeczpospolitej Polskiej – 2,7%, na Stronnictwo Demokratyczne – 2,1% Polaków, a na Konfederację Polski Niepodległej – ok. 1%. Frekwencja wyborcza wyniosła 42,27%.
W wyborach 27 maja 1990 r. wybierano skład 2383 Rad Gmin – 1547 Rad w gminach, 145 Rad miejskich w miastach do 40 tys. mieszkańców, 110 Rad Miejskich w miastach powyżej 40 tys. mieszkańców, 574 Rady Gminno-Miejskie oraz 7 Rad dzielnic Warszawy. Wybrano 51 987 Radnych – 30 002 Radnych w gminach, 3552 Radnych miejskich w miastach do 40 tys. mieszkańców, 4435 Radnych miejskich w miastach powyżej 40 tys. mieszkańców oraz 344 Radnych dzielnic Warszawy.

W jednomandatowych okręgach wyborczych Gminy Zamość 27 maja 1990 roku Mieszkańcy wybrali 27 Radnych. Pierwsza sesja Rady Gminy Zamość miała miejsce 4 czerwca 1990 roku.

Radni Rady Gminy Zamość I kadencji lat 1990 – 1994:

• Tomasz Czyżewski – Kalinowice (Przewodniczący Rady Gminy od 04.06.1990 r. do 30.04.1992 r.).
• Kazimierz Skiba – Żdanów (Przewodniczący Rady Gminy od 20.05.1992 r.).
• Jerzy Chróścikowski – Białowola (Wiceprzewodniczący Rady Gminy od 15.06.1990 r.).
• Roman Jurczak – Wólka Panieńska (Wice-
  przewodniczący Rady Gminy od 15.06.1990 r.).
• Zenon Łyś – Mokre, Stanisław Świstek – Hubale, Tadeusz Kostrubiec – Płoskie, Ireneusz Ścirka – Płoskie, Zdzisław Czop – Siedliska, Henryk Maluga – Zawada, Mieczysław Maślany – Zawada, Dariusz Sudak – Bortatycze – do 21.02.1992 r., a od 31 lipca 1992 r. Ryszard Gliwiński – Bortatycze, Kazimierz Jaworski – Bortatycze Kolonia, Jerzy Siołek – Wysokie, Stanisław Dawid – Sitaniec Wolica, Mieczysław Studziński – Sitaniec Wolica, Zbigniew Kuźma – Sitaniec, Jacek Paul – Sitaniec Kolonia, Grzegorz Gontarz – Łapiguz, Stanisław Kaniewski – Lipsko, Marek Paszko – Lipsko Kosobudy, Ksawery Lewandowski – Wychody, Jan Selech – Wierzchowiny, Franciszek Bondyra – Zwódne, Stanisław Zasuwa – Jatutów, Mirosław Brzozowski – Szopinek, Paweł Michoński – Pniówek.

Zarząd Gminy Zamość wybrany przez Radę Gminy w dniu 06.07.1990 r.: Jerzy Kudyk – Jatutów – Wójt Gminy, Tomasz Czyżewski – Kalinowice – Wicewójt Gminy od 30.04.1992 r., Jan Selech – Wierzchowiny – Członek Zarządu Gminy, Ireneusz Ścirka – Płoskie – Członek Zarządu Gminy, Jerzy Siołek – Wysokie – Członek Zarządu Gminy.
W dniu 5 października 1990 roku Rada Gminy zdecydowała o funkcjach Skarbnika Gminy – Maria Radlińska, Sekretarza Urzędu Gminy – Anna Albingier.
Rada Gminy wybrała ze swojego grona przedstawicieli Gminy Zamość w Sejmiku Samorządowym Województwa Zamojskiego. Byli nimi Dariusz Sudak – Bortatycze – do 21.02.1992 r. i Stanisław Dawid – Sitaniec Wolica – od 03.04.1992 r.

SOŁTYSI sołectw Gminy Zamość kadencji 1990 -1994:
Białobrzegi – Marczak Marek, Białowola – Olejko Tadeusz, Bortatycze – Cichosz Eugeniusz, Bortatycze Kolonia – Piorun Adam, Borowina Sitaniecka – Duda Teofila, Chyża – Malec Czesław, Hubale – Świstek Stanisław, Jatutów – Szast Jerzy, Kalinowice – Majdan Piotr, Lipsko – Kuźma Adam, Lipsko Kosobudy – Wnuk Józef, Lipsko Polesie – Lupa Marian, Łapiguz – Cisło Józef, Mokre – Bondyra Wiesław, Pniówek – Wiśniewska Maria, Płoskie – Michałuszko Zbigniew, Siedliska – Czop Zdzisław, Kolonia Siedliska – Bożek Bogusław – do 17.12.1992 r., Bubiłek Henryk od 12.02.1993 r., Sitaniec – Sokal Czesław, Kolonia Sitaniec – Rabiński Piotr, Sitaniec Wolica – Ścibor Jan, Skaraszów – Romaszko Ryszard – od 26.01.1992 r., Skokówka – Syta Zygmunt, Szopinek – Nowak Krzysztof, Wieprzec – Kalinowski Ryszard, Wierzchowiny – Kawala Henryk, Wychody – Szumiło Dominik, od 31.05.1992 r. Gac Robert, Wysokie – Magryta Józef, Wólka Panieńska – Szarafin Józef, Wólka Wieprzecka – Sadło Stanisław, od 23.05.1993 r. – Koczułap Jerzy, Zalesie – Grześko Stanisław, Zawada – Dobromilski Sylwester, Zarzecze – Makowski Mieczysław, Zwódne – Bondyra Andrzej, Żdanów – Tytoń Kazimierz, Żdanówek – Bondyra Bogdan.
Pierwsza samorządowa kadencja w Gminie Zamość to przede wszystkim czas nauki zarządzania lokalnymi sprawami i ogromny zryw zaangażowania Mieszkańców. Powstawały społeczne komitety budowy sieci telefonicznych i gazowych, które w praktyce były inwestorami tych zadań. Działania samorządu gminnego wspierały społeczne komitety budowy dróg. Polacy sami zaczęli zmieniać obraz swoich Małych Ojczyzn – Sołectw i Gmin. Taki był cel twórców ustawy o samorządzie terytorialnym – pobudzenie aktywności obywatelskiej, przywrócenie poczucia lokalnych więzi społecznych i nadanie nowego wymiaru lokalnemu patriotyzmowi. Na samorządowych fundamentach w 1990 roku oparto proces zmian społecznych, gospodarczych i politycznych w Polsce.

Dla upamiętnienia pierwszych wyborów samorządowych 29 czerwca 2000 roku Sejm Rzeczypospolitej Polskiej w specjalnej uchwale na 10-lecie odrodzenia polskiego samorządu terytorialnego postanowił, że 27 maja każdego roku obchodzimy DZIEŃ SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO.

8.02.2020 r.
Ryszard Gliwiński – Wójt Gminy Zamość