Do napisania poniższego tekstu zainspirowały mnie trzy e-maile, jakie otrzymałem poprzez www.gmnazamosc.pl/„zadaj pytanie Wójtowi”.
Pierwszy – cytat: „Chciałabym dowiedzieć się kiedy powstanie chodnik w Borowinie Sitanieckiej od szkoły do końca ulicy? Tyle się mówi o inwestycjach, a na budowę chodnika oczywiście brak pieniędzy. Tutaj chodzi o bezpieczeństwo, głównie dzieci, które wracając ze szkoły zmuszone są iść ulicą bez żadnego pobocza. Czy musi zdarzyć się jakaś tragedia, żeby ktoś zaczął działać? Jak można w takiej sytuacji stać obojętnie? Codziennie na tej ulicy mijam dzieci, młodzież, ludzi starszych i kobiety z wózkami, i jak w dzisiejszych czasach nie zapewnić im bezpiecznej drogi do domu. Kierowcy są różni, ale nie wolno czekać aż wydarzy się tragedia. Apeluję o rozsądek i proszę o pomoc w tym temacie”.
Drugi jest bardzo krótki i nie daje możliwości udzielenia konkretnej odpowiedzi – cytat: „Panie Wójcie, kiedy zrobi Pan chodniki w Gminie?! Poczekajmy do wyborów, mam nadzieję, że ludzie docenią Pana bierność w tej sprawie”.
Trzeci dotyczy największego w Gminie sołectwa – cytat: „Panie Wójcie, jestem mieszkańcem Płoskiego [okolice szkoły] i moje pytanie jest dlaczego do tej pory nic nie robicie z drogą, która biegnie od DK74 do szkoły. Jest to droga, która prowadzi do centrum Płoskiego [szkoła, remiza], jest na niej niesamowity ruch, szczególnie rano [przed 8 godz.]. Teraz dzieci nie chodzą piechotą do szkoły, tylko są przywożone samochodami. Praktycznie każdy mieszkaniec całego Płoskiego przywozi tu dzieci do szkoły samochodem, a jak by było tego mało, to jeszcze wjeżdżają autobusy dowożące dzieci, z którym wyminięcie jest praktycznie na milimetry. Droga jest w fatalnym stanie pod względem nawierzchni [od momentu jej budowy w latach 90, tylko łatane są w niej dziury] no i przede wszystkim jest bardzo wąska. Dlatego prosimy [mieszkańcy tej części Płoskiego] albo zlikwidujcie szkołę, albo zróbcie do niej odpowiedni dojazd. Pozdrawiam”.
W powyższe treści wpisuje się czwarty tekst, dotyczący Kalinowic, który otrzymałem w oficjalnej urzędowej korespondencji. Dotyczy braku chodnika przy drodze gminnej, będącej przedłużeniem ul. Kresowej w Zamościu. Zacytuję tylko jego mały końcowy fragment: „Niniejszym wnoszę o wygenerowanie w budżecie Gminy środków finansowych na budowę chodnika, w celu zapewnienia bezpieczeństw życia mieszkańców Kalinowic. Jednocześnie wskazuję, że proszę mieć na uwadze to, że w przypadku śmierci mieszkańca Kalinowic, spowodowanej brakiem chodnika, to Pan Wójt poniesie za to odpowiedzialność”.
Korespondencja ta wpłynęła do mnie w miesiącach maj i czerwiec, a więc w okresie przygotowania do gminnych podsumowań – RAPORT O STANIE GMINY za 2020 rok i wotum zaufania dla Wójta, oraz sprawozdanie z wykonania budżetu 2020 roku i absolutorium dla Wójta. W miesiącu kwietniu zakończyliśmy (Wójt i Rada Gminy) prace nad Wieloletnim Planem Inwestycyjnym Gminy na lata 2021‑2030. Nic więc dziwnego, że powyższa korespondencja zmusza do szerszych refleksji. Mam wewnętrzne przekonanie o potrzebie przebudowy dróg w Borowinie Sitanieckiej i Płoskiem. O tych inwestycjach myślałem w trakcie tegorocznych prac nad Wieloletnim Planem Inwestycyjnym Gminy. Mam też świadomość wielu innych, być może nawet pilniejszych od wymienionych, niezrealizowanych dotychczas gminnych potrzeb. Nie kwestionuję potrzeby budowy chodnika w Kalinowicach i innych Sołectwach. Świadomość ta utrudnia podejmowanie samorządowych decyzji, które przez to niekoniecznie są idealnymi. Powyższe teksty w szerszej refleksji są dla mnie kolejnym sygnałem niewielkiego zainteresowania Mieszkańców stanem gminnych spraw. Potwierdzają wrażenie, że nie docierają do Mieszkańców przekazywane w różny sposób informacje o uwarunkowaniach podejmowania samorządowych decyzji. Zebrania wiejskie, strona internetowa, Biuletyn Samorządu Gminy Zamość, otwartość Wójta i Administracji na kontakty z Mieszkańcami. Cóż więcej w tym zakresie można jeszcze zrobić? Będę wdzięczny za podpowiedzi.
RAPORT O STANIE GMINY za 2020 rok
W miesiącu maju przedłożyłem kolejny RAPORT O STANIE GMINY. Będzie on przedmiotem debaty w trakcie obrad sesji Rady Gminy w dniu 29 lipca 2021 roku. W debacie tej mogą brać udział Mieszkańcy Gminy. Aby zabrać głos w debacie, Mieszkaniec powinien złożyć pisemne zgłoszenie do Przewodniczącego Rady Gminy – najpóźniej w dniu poprzedzającym dzień obrad sesji Rady, czyli 28 lipca 2021 r. Pisemne zgłoszenie powinno być poparte podpisami co najmniej 50 osób. Druk pisemnego zgłoszenia zamieszczony jest na stronie internetowej i BIP Gminy Zamość. Zachęcam do zapoznania się z treścią RAPORTU O STANIE GMINY ZAMOŚĆ oraz ewentualnego przygotowania do aktywnego udziału w sesji Rady Gminy 29 lipca br. Zapraszam do rzeczowej dyskusji o stanie gminnych spraw poprzez www.gminazamosc.pl/„zadaj pytanie wójtowi”. Odpowiem na każdy tekst – może czasem po upływie miesiąca, ale zawsze i w sposób zaangażowany. Zachęcam do udziału w zebraniach wiejskich, które będą w miesiącach sierpień i wrzesień. Będę osobiście na wszystkich. Zachęcam do czytania BIULETYNU SAMORZĄDU GMINY ZAMOŚĆ, którego wszystkie wydania dostępne są w formie plików na stronie www.gminazamosc.pl.
RAPORT O STANIE GMINY ZAMOŚĆ jest obszernym opracowaniem, zawierającym 184 strony. Nie może być inaczej, jeśli ma on być materiałem do debaty i dyskusji o stanie gminnych spraw. Gminne decyzje to nie tylko inwestycje. To zarządzanie oświatą i wychowaniem przedszkolnym, pomoc społeczna, utrzymanie dróg i obiektów gminnych, kultura, sport, turystyka, narodowe wartości i aktywność obywatelska, administracja, itd. Gminne decyzje to także sfera podatków lokalnych. Budżet Gminy każdego roku to dwie strony, które finansowo muszą się bilansować – dochody (z przychodami) i wydatki (z rozchodami). Bez spojrzenia na całość gminnych spraw, w tym potrzeby Mieszkańców 35 Sołectw, dyskusja o konkretnych pojedynczych zagadnieniach będzie tylko przypomnieniem o tym, że tego też jeszcze nie mamy, czy też nie załatwiliśmy.
Dochody bieżące własne budżetów Gminy
Skrótową analizę uwarunkowań podejmowania samorządowych decyzji rozpocznę od dochodów bieżących własnych gminnych budżetów (bez zadań zleconych przez administrację rządową). Ich strukturę obrazują tabele nr 26 i 27 zamieszczone na stronach 40‑41 RAPORTU O STANIE GMINY (dalej RAPORTU). Wiersze nr 2,3 i 4 tabeli nr 26 to środki przekazywane z budżetu Państwa. Ich suma to aż 72% (2020 rok) wszystkich dochodów bieżących własnych. Gminne podatki lokalne – wiersze nr 1.1. do 1.4. tabeli nr 27, na stronie 41, na których stawki mamy wpływ, dają zaledwie 15% dochodów. Tak wygląda obraz realnego wpływu decyzji Organów Gminy na tworzenie strony dochodowej budżetu. Niewielki – co oznacza, że w zakresie dochodów jesteśmy zupełnie uzależnieni od decyzji Rządu. Oczywistym jest, iż ciągły przyrost Mieszkańców Gminy powoduje większy przyrost dochodów z udziałów w podatkach PIT (wiersz nr 2 tab. 26). Pamiętajmy jednak, że nie jest to aż tak oczywiste i szybkie, gdyż dotyczy osób zameldowanych, a nie zamieszkałych. Warto spojrzeć do tabeli nr 2 na stronie 13 RAPORTU. Nie jest ona zbyt optymistyczna – obrazuje niewielki wzrost osób zameldowanych w latach 2019‑2020. Gmina jest wciąż wielkim placem budowy i w tym należy upatrywać optymizmu i na tym budować Jej przyszłość. Nowe osiedla mieszkaniowe w Gminie to jednak także nowe potrzeby inwestycyjne. Szersze rozwinięcie zawierające szczegóły poszczególnych składników dochodów bieżących i ich porównanie w latach 2015‑2020 zawarte jest na stronach 40‑44 RAPORTU.
Częstym tematem dyskusji i ocen są decyzje Organów Gminy w zakresie stawek podatków lokalnych. To więc również ważna część RAPORTU. Na jego stronie 45 (tabela nr 33) prezentuję historie stawek podatków lokalnych w Gminie Zamość na przestrzeni lat 2015‑2020. Warto zwrócić uwagę na różnice pomiędzy stawkami możliwymi maksymalnie, a przyjętymi w Gminie. Skutki obniżenia stawek podatków lokalnych w latach 2015‑2020 obrazuje tabela nr 34 na kolejnej stronie RAPORTU. To aż 3 817 444 zł (2019 rok) mniej dochodów w budżecie. Przypomnę, że całość dochodów 2019 roku z czterech podatków lokalnych (rolny, od nieruchomości, od środków transportowych i leśny) to kwota 10 225 288 zł (tabela nr 27 wiersz nr 1 str. 41 RAPORTU). Wspomnianą powyżej kwotę 3 817 444 zł (skutki obniżenia stawek podatków lokalnych) Minister Finansów zalicza Gminie do uzyskanych dochodów podatkowych, od których zależy poziom przekazywanej Gminie subwencji wyrównawczej (większe dochody – mniejsza subwencja). Subwencja ta jest bardzo ważną częścią dochodów budżetu Gminy. W 2019 roku przekazano nam jej
8 941 594 zł (tabela nr 29 wiersz nr 1 str. 42 RAPORTU) – czyli 14% wszystkich dochodów bieżących własnych i niewiele mniej od wpływów z czterech podatków lokalnych (10 225 288 zł). Opisana sytuacja wskazuje więc, że obniżając stawki podatków lokalnych tracimy podwójnie – mamy mniejsze dochody z podatków i obniżoną kwotę otrzymywanej subwencji wyrównawczej. Warto o tym pamiętać oceniając podatkowe decyzje Wójta i Rady.
Dochody majątkowe budżetów Gminy
Na możliwości inwestycyjne budżetu Gminy każdego roku znaczący wpływ mają dochody majątkowe. Ich strukturę i pochodzenie w latach 2016‑2020 obrazuje tabela nr 6 str.19 RAPORTU. Jej analiza wyraźnie wskazuje, że podstawą dochodów majątkowych są pozyskane w drodze konkursów dotacje z programów unijnych i krajowych (wiersze 1 i 2 tabeli 19). Wpływy z dochodów z gospodarki mienieniem i wpłaty Mieszkańców (wiersze 4 i 5) są tylko niewielkim dodatkiem do powyższych. Specyfiką pozyskiwania środków z dotacji unijnych (wiersz nr 1) jest ich okresowość i mała przewidywalność w zakresie terminów ogłaszania naborów konkursowych wniosków. Podobnie zaczyna być w przypadku programów krajowych. Przykład – o możliwości pozyskania dotacji na inwestycje z nowego programu RZĄDOWY FUNDUSZ POLSKI ŁAD dowiedzieliśmy się w ostatnim tygodniu czerwca, telekonferencja z Wojewodą miała miejsce w dniu 1 lipca, a już następnego dnia ogłoszono konkursowy nabór wniosków z terminem do 30 lipca. W takich warunkach trzeba z dnia na dzień podejmować samorządowego decyzje, które przez to nie zawsze są najlepsze. Opracowanie dokumentacji budowlanych i pozyskanie koniecznych prawnych pozwoleń trwa już nawet dwa lata. Koszt opracowania dokumentacji na budowę jednego kilometra drogi to dzisiaj około 300 000 zł. Opracowane dokumentacje i pozyskane pozwolenia mają żywotność prawną tylko przez 3 lata. Trudno w tych warunkach planować inwestycje i podejmować spokojnie racjonalne decyzje.
Szczegółowe źródła dochodów majątkowych budżetu 2020 roku zawiera tabela nr 7 na str. 19‑20 RAPORTU. W tabeli nr 36 na jego str. 47 zawarto natomiast zestawienie pozyskanych środków zewnętrznych na inwestycje w latach 2014‑2020 oraz ich udział w wydatkach inwestycyjnych.
Wydatki bieżące własne budżetów Gminy
Wydatki bieżące budżetu niewątpliwie kreują możliwości inwestycyjne. Dużo o nich mówię i piszę w kliku ostatnich latach. Dla samorządowych budżetów były i są one czasem radzenia sobie ze skutkami finansowymi reformy oświatowej oraz wzrostem kosztów realizacji zakupów i usług. Tabela nr 37 na str. 48‑49 RAPORTU obrazuje zmiany w poszczególnych grupach budżetowych wydatków bieżących własnych lat 2015‑2019. Z uwagi na niepełną realizację wydatków, spowodowaną stanem epidemii, w zestawieniu pominięto rok 2020. Warto zauważyć, że w latach 2016‑2019 wydatki na realizację zadań z zakresu oświaty i wychowania przedszkolnego wzrosły w stosunku do roku 2015 aż o 5 855 255 zł, co stanowi prawie 49% wzrostu ogółu wydatków bieżących własnych. Szerzej o tym dużym gminnym zadaniu opublikowano w Biuletynie Samorządu Gminy Zamość z miesiąca marca 2021 roku (nr 3/142) – w wersji elektronicznej dostępny na www.gminazamosc.pl oraz na str. 49‑51 Raportu.
Możliwości inwestycyjne gminnego budżetu obrazuje wynik podstawowej reguły budżetowej. Poziom wydatków bieżących własnych jest jednym z trzech elementów tej reguły. Zapraszam do spojrzenia na tabele nr 34 na str. 37 Raportu. Roczne środki własne na inwestycje to wynik następującego matematycznego działania: dochody bieżące własne minus wydatki bieżące własne minus rozchody (spłaty rat kredytów). Wiesz 4 tabeli nr 37 to właśnie środki własne budżetu, które mogą być przeznaczone na inwestycje. W takim zestawieniu rok 2020 zakończony został wynikiem + 6 853 206 zł. Jest to jednak skutek braku pełnej realizacji własnych wydatków bieżących (88,06%) spowodowany stanem epidemii, przy 100% realizacji własnych dochodów bieżących. Faktyczne możliwości inwestycyjne ubiegłego roku były na poziomie około 4 500 000 zł. Korzystając z tabeli nr 37 można je porównać z latami wcześniejszymi. Niewydane środki budżetowe 2020 roku (wydatki bieżące) umożliwiają realizację wielu zadań inwestycyjnych bieżącego roku, a także normalną realizację wydatków bieżących. Projektowanie budżetowe 2021 roku było w tym zakresie bardzo pesymistyczne.
Szczegóły dotyczące wydatków bieżących własnych ubiegłego roku są w tabeli nr 10 na str. 23‑25 RAPORTU.
Zadłużenie budżetu Gminy
Z elementów wspomnianej powyżej reguły budżetowej pozostało mi jeszcze omówienie rozchodów, a więc skutków poziomu zadłużenia budżetu Gminy. Na koniec 2020 roku była to kwota 24 586 440 zł. W porównaniu do roku 2019 mniejsza o 591 760 zł. Tabela 25 na str. 38 Raportu obrazuje przebieg zadłużenia Gminy w latach 2015‑2020.
W porównaniu do roku 2015 zadłużenie Gminy wzrosło o kwotę 4 928 693 zł. W 2015 roku zadłużenie stanowiło 33,45% całości dochodów budżetu. Obsługa zadłużenia (19 657 747 zł) była kwotą 5 231 663 zł, co stanowiło 8,90% dochodów.
W 2020 roku zadłużenie budżetu Gminy (24 586 440 zł) stanowiło 22,04% dochodów budżetu, a obsługa zadłużenia była kwotą 5 910 856 zł, co stanowiło 5,30% dochodów.
Nowy kredyt 2020 roku w kwocie 5 000 000 zł zaciągnięty został na okres spłaty 5 lat – jego spłata zakończona zostanie do 29.12.2025 r. Obecne oprocentowanie wynosi tylko 0,77% (stan na lipiec 2021), w tym 0,59% wynosi marża Banku i 0,18% Wibor.
Porównanie powyższych informacji uzasadnia stwierdzenie, że kredyt jest pożądanym źródłem finansowania gminnych inwestycji. Oczywiście w ramach pewnych zasad dających bezpieczeństwo zarządzania gminnymi finansami. Z moich analiz wynika, że w przypadku Gminy Zamość zasadami (ograniczeniami) tymi są: łączne zadłużenie budżetów na poziomie 24‑26 mln zł oraz coroczny odnawialny (nowy) kredyt na poziomie 5‑7 mln zł. Przekroczenie tych barier wymaga szerszych analiz i przede wszystkim pewności co do zasad tworzenia dochodów Gminy w przyszłych latach. Ogłoszone w tym roku rewolucje w naszych podatkach, które trafiają do urzędów skarbowych, to mniejsze udziały Gmin w dochodach PIT. O tym na razie Politycy nic nie mówią.
Na zakończenie tej części gminnych analiz przypomnienie o źródłach finansowania gminnych inwestycji. Tabela nr 12 na str. 26 Raportu obrazuje sytuację budżetu 2020 roku. Nowy kredyt tego roku w kwocie 5 000 000 zł to aż 37% całości (wiersz 3). Środki własne Gminy to 22%, a pozostałe to dotacje z programów krajowych i unijnych. Wniosek z powyższego – rezygnacja z nowych kredytów to bardzo znaczące spowolnienie realizacji gminnych potrzeb inwestycyjnych. Nie zastąpimy kwoty 5 000 000 zł kredytu własnymi źródłami finansowania tych zadań.
Gminne inwestycje
Dużo miejsca w Raporcie zajmują gminne inwestycje. Te dotyczące roku 2020 znajdziemy na stronach 27‑36 Raportu. W końcowym rozliczeniu budżetu obejmował on administracyjną i techniczną realizację 101 zadań inwestycyjnych o łącznej kwocie wydatków 13 656 528 zł. Aż 51 zadań inwestycyjnych, realizowanych w ubiegłym roku (50%), to skutek uchwał zebrań wiejskich (32 Fundusz Sołecki, 19 najważniejsze dla sołectwa zadanie). Uważam to za znaczący udział Mieszkańców w procesie projektowania budżetowego. O inwestycjach jest także dużo w informacjach z realizacji gminnych strategii i programów, które są obowiązkowym elementem Raportu.
Strategia Rozwoju Gminy na lata 2016‑2025 (str. 52‑56 Raportu) jest kluczowym elementem planowania rozwoju lokalnego. Jest to dokument, którego celem jest wskazanie wizji oraz strategicznych kierunków rozwoju gminy. Strategia przyjęta została Uchwałą nr XXVII/235/16 Rady Gminy Zamość z dnia 28.10.2016 r. Jest podstawowym instrumentem długofalowego zarządzania Gminą. Pozwala na zapewnienie ciągłości i trwałości w poczynaniach władz Gminy. W Strategii Rozwoju Gminy Zamość na lata 2016‑2025 wskazano 44 zadania służące realizacji jej celów. Spośród nich:
- wykonano 18 zadań,
- w trakcie realizacji jest 10 zadań,
- w bieżącej realizacji są 4 zadania,
- dotychczas nie przystąpiono do realizacji 12 wymienionych poniżej zadań:
- Budowa drogi gminnej nr 112237L w m. Sitaniec Wolica (do terenów inwestycyjnych).
- Utworzenie stref aktywności gospodarczej na terenie Miasta Zamość i Gminy Zamość.
- Utworzenie strefy aktywności gospodarczej na terenie Gminy Zamość.
- Centrum Turystyki Lotniczej w miejscowości Mokre.
- Rozbudowa zbiorczej sieci wodociągowej w m. Płoskie – Etap III.
- Rozbudowa sieci wodociągowej w miejscowości Siedliska.
- Budowa kanalizacji sanitarnej
w m. Mokre. - Budowa kanalizacji sanitarnej
w m. Sitaniec. - Budowa kanalizacji sanitarnej
w m. Płoskie. - Program budowy przydomowych
oczyszczalni ścieków w Gminie Zamość. - Program budowy mieszkań socjalnych.
- Utworzenie jednostki organizacyjnej Gminy – Centrum Integracji Społecznej.
Rada Gminy uchwałą z dnia 30 czerwca 2021 roku zdecydowała o przystąpieniu do opracowania nowej Strategii Rozwoju Gminy Zamość do roku 2030. Obecnie obowiązująca Strategia stała się nieaktualna ze względu na zmiany prawne oraz zmieniającą się sytuację gospodarczą, społeczną i przestrzenną Gminy i Kraju. Strategia będzie dokumentem umożliwiającym ubieganie się o dotacje z programów unijnych i krajowych. Jej przyjęcie przez Radę Gminy planowane jest na II–III kwartał 2022 roku. W pierwszym półroczu przyszłego roku projekt Strategii poddany zostanie konsultacjom społecznym.
Wieloletni Plan Inwestycyjny Gminy Zamość na lata 2014‑2020 (str. 57‑66 Raportu). Dokument został przyjęty Uchwałą nr XLI/395/14 Rady Gminy Zamość z dnia 29.01.2014 r. Ma on charakter programu obrazującego ścieżkę realizacji Strategii Rozwoju Gminy. Jest dokumentem z rozpisanym na okres kilku lat długoletnim planem zamierzeń inwestycyjnych, opracowanym w formie zbiorczych zestawień planowanych do realizacji przedsięwzięć, usystematyzowanych wg nadanych im priorytetów i celów. Zawiera on wskazania terminu realizacji zadań i wysokość potrzebnych nakładów finansowych, z podziałem na poszczególne okresy czasu oraz źródła ich pozyskania.
W Wieloletnim Planie Inwestycyjnym Gminy Zamość na lata 2014‑2020 wskazano 31 projektów służących realizacji celów strategicznych. Spośród nich:
- wykonano 18 zadań,
- w trakcie realizacji jest 6 zadań,
- w bieżącej realizacji są 2 zadania,
- dotychczas nie przystąpiono do realizacji 5 wymienionych poniżej zadań:
- Utworzenie strefy aktywności gospodarczej na terenie Miasta Zamość i Gminy Zamość.
- Utworzenie strefy aktywności gospodarczej na terenie Gminy Zamość.
- Budowa przydomowych oczyszczalni ścieków w Gminie Zamość.
- „Centrum Turystyki Lotniczej
w m. Mokre”. - Program budowy mieszkań socjalnych.
Wybrane efekty realizacji Wieloletniego Planu Inwestycyjnego Gminy na lata 2014‑2020.
Łączne wydatki inwestycyjne
81 821 378 zł na:
- 36,5 km nowych nawierzchni dróg gminnych.
- 35,1 km nowego oświetlenia ulicznego.
- 9,9 km chodników przy drogach gminnych, powiatowych, wojewódzkich i krajowych.
- Budowa sieci wodociągowej i sieci kanalizacji sanitarnej w m. Żdanów, Żdanówek, Zwódne, wraz z ujęciem wody w m. Żdanówek.
- Rozbudowa zbiorczej sieci wodociągowej z ujęciem wody w m. Płoskie, wraz z oczyszczalnią ścieków przy Szkole Podstawowej.
- Centrum Turystyki i Współpracy Transgranicznej w m. Lipsko-Polesie.
- Centrum Kultury Dawnej w m. Wysokie.
- Rozbudowa i przebudowa świetlicy wiejskiej w m. Żdanówek.
- Budowa kompleksu sportowego w m. Zawada.
- Termomodernizacja budynków użyteczności publicznej w Gminie Zamość – 6 szkół (Borowina Sitaniecka, Lipsko, Mokre, Pniówek, Sitaniec, Wysokie).
- Odnawialne źródła energii w Gminie Zamość – 1285 zestawów solarowych na posesjach Mieszkańców Gminy.
- Rozbudowa obiektu Szkoły Podstawowej i Przedszkola w Kalinowicach.
- Przebudowa drogi powiatowej nr 3248L na odcinku Żdanów-Zwódne-Pniówek.
- Przebudowa drogi powiatowej nr
3247L na odcinku Kalinowice-Pniówek-Białowola-Zalesie – i dalej do Krasnobrodu. - Przebudowa drogi powiatowej nr 3249L Mokre-Wychody-Zarzecze.
- Przebudowa nawierzchni drogi powiatowej nr 3217L Płoskie-Siedliska.
Rada Gminy w dniu 29.04.2021 r. uchwałą nr XXIX/264/21 przyjęła Wieloletni Plan Inwestycyjny Gminy Zamość na lata 2021‑2030. WPI Gminy Zamość na lata 2021‑2030 zakłada realizację 54 projektów i programów, w tym 4 programów nie zrealizowanych w WPI lat 2014‑2020.
Uchwały zebrań wiejskich wskazujących najważniejsze dla sołectwa zadanie inwestycyjne
Zebrania wiejskie w Gminie Zamość są pierwszym etapem projektowania budżetowego każdego roku. Mają one miejsce w każdym sołectwie w okresie sierpień-wrzesień. W ich trakcie Mieszkańcy poprzez głosowanie i uchwały podejmują decyzje o przeznaczeniu środków Funduszu Sołeckiego oraz wskazują najważniejsze Ich zdaniem dla sołectwa zadanie inwestycyjne najbliższych lat. Uchwały zebrań wiejskich i inne zgłaszane w trakcie zebrań potrzeby Sołtysi przedkładają Wójtowi Gminy.
Uchwały zebrań wiejskich, wskazujących najważniejsze zadanie inwestycyjne, nie podlegają automatycznemu przeniesieniu do projektu budżetu. O tym decydują Organy Gminy (Wójt i Rada), gdyż tylko tym Organom ustawa o finansach publicznych przypisuje kompetencje budżetowe. Szersze niż przewidują ustawy włączenie Mieszkańców w proces decyzyjny tworzenia budżetu jest rozwiązaniem własnym przyjętym w Gminie Zamość. Celem tej skierowanej do Mieszkańców oferty było w 2015 roku (początek programu) i jest dzisiaj szersze Ich zainteresowanie uwarunkowaniami zarządzania gminnymi zadaniami. Faktem jest, że nie osiągnęliśmy zamierzonego celu – potwierdza to mała frekwencja na zebraniach wiejskich i korespondencja kierowana do Wójta. Gminne wyzwania realizujemy w warunkach otoczenia tego, co dzieje się w Kraju. Mam na myśli uwarunkowania gospodarcze, społeczne i polityczne. Negatywne zmiany, jakie zaszły w gminnych finansach lat 2018‑2020 zmniejszyły w sposób znaczący możliwość realizacji wniosków z zebrań wiejskich.
W ramach budżetu 2020 roku realizowano 51 zadań inwestycyjnych, wskazanych w uchwałach zebrań wiejskich, z tego 19 objętych wskazaniem najważniejszego zadania. Pozostałe 32 to inny program – Fundusz Sołecki, o którym kilka zdań w dalszej części tekstu. W latach 2015‑2020 w trakcie zebrań wiejskich Mieszkańcy poprzez głosowanie wskazali potrzebę realizacji 123 zadań inwestycyjnych. Spośród nich zrealizowano 53, a dalsze 29 jest w trakcie realizacji. To łącznie 67%. Dotychczas nie podjęto żadnych decyzji o realizacji 41 przedsięwzięć. Aby w pełni zrealizować wspomniane powyżej zadania potrzeba ok. 70 mln zł. Uchwały zebrań wiejskich nie obejmują oczywiście wszystkich ważnych i pilnych potrzeb inwestycyjnych w Gminie. Pisałem już, że jesteśmy wyjątkową Gminą, która jest jednym dużym placem budowy nowych domów jednorodzinnych. Wciąż przybywa potrzeb w zakresie infrastruktury poprawiającej życie w naszych sołectwach. A oprócz tego mamy aż 12 szkół i ogromny wręcz majątek, których utrzymanie wymaga znacznych środków na bieżące funkcjonowanie (i utrzymanie) – obiekty gminne, drogi, oświetlenie uliczne, chodniki, place zabaw i siłownie zewnętrzne, boiska sportowe, itd.
Fundusz Sołecki w Gminie Zamość
Gmina Zamość przystąpiła do realizacji tego programu w 2016 roku. Uchwałą Rady Gminy Zamość nr VI/42/15 z dnia 30.03.2015 r., podjęto decyzję o wyodrębnieniu w budżecie Gminy środków na program Funduszu Sołeckiego. Natomiast uchwałą Rady Gminy Zamość nr XXIII/201/16 z dnia 27.06.2016 r. zwiększono część podstawową Funduszu o kwotę planowanego zwrotu środków z budżetu Państwa w roku poprzedzającym. Kwota ta dzielona jest pomiędzy Sołectwa w zależności od liczby Mieszkańców.
W ramach budżetu 2020 roku i programu Fundusz Sołecki zrealizowano 55 przedsięwzięć w 35 Sołectwach Gminy, w tym 30 zadań inwestycyjnych. Całkowita kwota Funduszu Sołeckiego to 1 113 254 zł. Na realizację zadań Funduszu z pozostałej części budżetu dołożono 394 173 zł. Łączna kwota realizacji wspomnianych wyżej 55 przedsięwzięć to 1 507 427 zł.
W latach 2016‑2020 na program Fundusz Sołecki wydzielono w budżetach Gminy łącznie kwotę 4 672 279 zł, z czego wydatkowano 4 515 042 zł. Dodatkowe zaangażowanie pozostałych środków budżetów Gminy to 2 288 151 zł (lata 2018‑2020). Łącznie poprzez ten program Mieszkańcy wzięli udział w wydatkowaniu 6 803 193 zł. Z budżetu Państwa otrzymaliśmy zwrot poniesionych wydatków w kwocie 1 089 317 zł.
Podczas obrad Komisji Rady Gminy i sesji Rady w miesiącu marcu podsumowaliśmy program Fundusz Sołecki lat 2016‑2020 i dyskutowaliśmy o jego przyszłości. Przeważały zdania o jego zaletach dla realizacji inicjatyw obywatelskich. Oczywiście funkcjonowanie programu wywołuje pewne społeczne i finansowe zagrożenia. Podobnie, jak w przypadku analizowanego powyżej programu uchwał wskazujących najważniejsze zadanie dla sołectwa, nie przyniósł on skutku zwiększonego udziału Mieszkańców w zebraniach wiejskich i szerszego zainteresowania gminnymi sprawami. Główne jego zalety decydują o tym, że program będzie kontynuowany w 2022 roku i został wpisany do zadań Wieloletniego Planu Inwestycyjnego Gminy na lata 2021‑2030.
Raport o stanie Gminy Zamość za 2020 rok zawiera oczywiście wiele innych informacji o realizacji gminnych programów i zadań. W powyższym tekście skupiłem się tylko na zagadnieniach związanych z potrzebami i możliwościami realizacji inwestycji. Zmieniamy obraz 35 Sołectw Gminy Zamość. Warto porównać to, co jest dzisiaj, ze stanem sprzed kilku, kilkunastu, kilkudziesięciu lat. To efekt 31 lat samorządowej reformy w Polsce. Przed nami jeszcze wiele wyzwań, bo tak jest w skali Kraju. Jesteśmy tylko częścią pięknej Ojczyzny. Włączając się czynnie w gminne życie społeczne i pogłębiając świadomość obywatelską możemy także zmieniać otoczenie, w którym żyjemy. Zachęcam do zapoznania się z tym, co jest w Raporcie o stanie Gminy. Zachęcam do udziału w merytorycznej dyskusji. Odpowiem na każdą korespondencję kierowaną poprzez „Zadaj pytanie Wójtowi”.
08.07.2021 r. Wójt Ryszard Gliwiński