Lotnisko w Mokrem (Zamość EPZA) stan obecny i przyszłość

Poniżej przedstawiam informację, jaką przedłożyłem w trakcie obrad sesji Rady Gminy Zamość w dniu 28 lutego 2019 roku. Uzupełniłem ją tu o wydarzenia, które miały miejsce kilka dni później, w dniu 8 marca.

Dzisiejsza sytuacja prawna terenów lotniska Mokre (Zamość EPZA) i związane z tym zaangażowanie Organów Gminy Zamość powiązane są z ciągiem wydarzeń lat wcześniejszych.

Ważne dla obecnego stanu były lata 2009 – 2013.

Nieruchomość lotniska Mokre była wówczas własnością Skarbu Państwa.
Od 1976 roku prowadził na nim działalność statutową Aeroklub Ziemi Zamojskiej.
W 2009 roku Samorząd Gminy Zamość jako administracyjny gospodarz terenu zakończył opracowanie dla lotniska miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego. Uchwałę w tej sprawie podjęła Rada Gminy w dniu 27 lipca 2009 r. Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego przewiduje m.in. budowę dwóch pasów startowych – trawiastego dla szybowców oraz utwardzonego dla samolotów.
W kolejnych latach trzy Samorządy – Powiat, Miasto i Gmina – podejmowały próby przygotowania podstaw dla wspólnej realizacji inwestycji związanej z budową infrastruktury lotniska.
W latach 2009-2010 zleciły opracowanie Programu Funkcjonalnego Użytkowego lotniska i złożyły wspólny wniosek o dofinansowanie realizacji zadania unijnymi pieniędzmi Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Lubelskiego lat 2007-2013. Wniosek Samorządów został wycofany z procedury konkursowej, gdyż unijnymi środkami nie mogła być finansowana budowa drugiego lotniska w województwie lubelskim.
W 2012 roku Rady Powiatu, Miasta i Gminy przyjęły uchwały w sprawie wyrażenia woli podjęcia działań na rzecz powołania spółki pod nazwą „Port Lotniczy Zamość – Mokre” Sp. z o.o. Inicjatywa ta była wspierana przez ówczesnego Wojewodę Lubelskiego.

Kolejny etap wydarzeń wokół lotniska Mokre to rok 2015.

Skarb Państwa był wówczas nadal właścicielem terenu lotniska.
Trwał sądowy i administracyjny spór prawny pomiędzy Skarbem Państwa i Aeroklubem Polskim o własność części nieruchomości.
Trwał również sądowy spór Skarbu Państwa i Aeroklubu Ziemi Zamojskiej o zapłatę czynszu dzierżawnego.
Cały teren lotniska o powierzchni 79,83 ha użytkował Aeroklub Ziemi Zamojskiej.
Umowy dzierżawy ze Skarbem Państwa zawarte były tylko na 7,50 ha.
Na części nieruchomości dzierżawionej od Skarbu Państwa Aeroklub zlokalizował już własny, poważny wartościowo majątek (hangar).
Od 2008 roku na terenie lotniska Aeroklub prowadził giełdę handlową.
Właściciel terenu – Skarb Państwa – nie realizował celów publicznych terenów lotniska określonych miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego.
Samorządy nie podjęły się realizacji zadania określonego uchwałami Rad z 2012 r.

W takiej sytuacji Wojewoda Lubelski zorganizował w dniu 28 stycznia 2015 roku spotkanie ze Starostą Zamojskim, Prezydentem Miasta Zamość oraz Wójtem Gminy Zamość.

W jego trakcie przedstawiciele samorządów potwierdzili, że nieaktualną jest formuła pomysłu z 2012 roku utworzenia spółki pn. „Port Lotniczy Zamość – Mokre”.
Wojewoda Lubelski zobowiązał więc Wójta Gminy Zamość do podjęcia rozmów z Aeroklubem Ziemi Zamojskiej, których celem było wygaszenie konfliktu pomiędzy Skarbem Państwa i Aeroklubem, oraz pozyskanie stanowiska Aeroklubu w zakresie udziału w budowie pasa startowego.
Wydarzenia kolejnych miesięcy spowodowały, że w dniu 25 maja 2015 roku Rada Gminy Zamość na wniosek Wójta podjęła uchwałę w sprawie wyrażenia zgody na nieodpłatne nabycie na własność Gminy nieruchomości lotniska Mokre.

Wojewoda Lubelski zarządzeniem z dnia 23 października 2015 roku wyraził zgodę na dokonanie darowizny prawa własności nieruchomości Skarbu Państwa (terenów lotniska Mokre) Gminie Zamość.

W dniu 24 listopada 2015 roku Starosta Zamojski i Wójt Gminy Zamość podpisali akt notarialny – umowę darowizny Gminie nieruchomości lotniska Mokre.
Zarządzenie Wojewody i umowa określiły cel darowizny nieruchomości:
1. Realizację przez Gminę celu publicznego jakim jest funkcjonowanie lotniska Mokre.
2. Prowadzenie przez Gminę działalności zgodnej z miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego przedmiotowego terenu.
3. Rozbudowę przez Gminę lotniska Mokre poprzez utwardzenie pasa startowego do dnia 31 grudnia 2018 r.
Ponadto, zobowiązano Gminę Zamość do:
1. Zapewnienia Aeroklubowi Ziemi Zamojskiej możliwości prowadzenia na
  terenie lotniska Mokre działalności statutowej.
  - Dotyczy to także prowadzenia giełdy handlowej.
2. Oddania w bezpłatne użytkowanie dla Instytutu Meteorologii i Gospodarki Wodnej – Państwowego Instytutu Badawczego części lotniska, na którym jest umieszczona stacja ogródka meteorologicznego.

W latach 2016 – 2018 Gmina Zamość realizowała podstawowy cel umowy darowizny oraz wynikające z niej zobowiązania. Efekty podejmowanych działań są następujące:

Uporządkowano sprawy formalno-prawne pomiędzy właścicielem terenu i Aeroklubem Ziemi Zamojskiej.
Stan z 24.11.2015 r. (w dniu zawarcia umowy darowizny):
- Umowy dzierżawy Skarbu Państwa zawarte z Aeroklubem obejmowały 7,50 ha, przy powierzchni terenu lotniska 79,83 ha.
- Pozostały teren był w bezumownym użytkowaniu Aeroklubu.
  Stan obecny:
- Umowy dzierżawy zawarte pomiędzy Gminą Zamość i Aeroklubem Ziemi Zamojskiej na łączną powierzchnię 58,05 ha.
- Powierzchnia w dyspozycji Gminy Zamość = 21,78 ha.
Powyższe zabiegi uporządkowały należności podatkowe Aeroklubu wobec Gminy z tytułu podatku od nieruchomości. Tajemnica skarbowa nie pozwala ujawnić szczegółów, ale są to znaczące kwoty.
Uporządkowano relacje prawne pomiędzy właścicielem terenu oraz Aeroklubem Ziemi Zamojskiej, Aeroklubem Polskim i Urzędem Lotnictwa Cywilnego.
Wyznaczono nowe miejsca prowadzenia giełdy handlowej przez Aeroklub Ziemi Zamojskiej, poza częścią lotniskową lotniska Zamość EPZA. Lokalizacja została ściśle oznaczona i wyznaczona geodezyjnie oraz opisana w umowie dzierżawy.
Zarządzający lotniskiem Aeroklub Polski otrzymał decyzję Prezesa Urzędu Lotnictwa Cywilnego z dnia 22 lipca 2016 roku zatwierdzającą instrukcję operacyjną lotniska Zamość (EPZA).
Opracowano dokumentację budowy pasa startowego i pozyskano konieczne pozwolenia prawne. Zadanie to realizowano we współpracy z Aeroklubem Ziemi Zamojskiej.
Zawarto w dniu 26 marca 2018 r. w Urzędzie Lotnictwa Cywilnego w Warszawie ugodę pomiędzy Gminą Zamość, Aeroklubem Polskim i Aeroklubem Ziemi Zamojskiej w przedmiocie przekształcenia lotniska Zamość EPZA użytku wyłącznego w lotnisko publiczne niecertyfikowane. Uzgodniono, że proces ten nastąpi po wybudowaniu pasa startowego.
Uporządkowanie spraw formalno-prawnych oraz opracowanie konkretnej dokumentacji budowy pasa startowego stworzyło nowe warunki do ponownych rozmów Gminy, Miasta, Powiatu i Aeroklubu Ziemi Zamojskiej o ewentualnej wspólnej realizacji inwestycji.

Rozliczenie finansowe realizacji powyższych zadań:

Wydatki budżetu Gminy związane z przyjęciem darowizny: 12 700 zł. Koszt aktu notarialnego darowizny i zmian w księgach wieczystych (2015 rok).
Wydatki budżetu Gminy lat 2016-2018 związane z opracowaniem projektu budowlanego i pozyskaniem pozwolenia na budowę = łącznie 30 464,20 zł, w tym:
- 2400 zł – opracowanie opinii technicznej (geodezyjnej) w zakresie możliwości lokalizacji pasa startowego (2016 rok).
- 28 064,20 zł – wydatki inwestycyjne lat 2016 – 2017.
Wydatki budżetu Gminy związane ze
zwrotem darowizny 10 996,20 zł. Koszt aktu notarialnego darowizny i zmian w księgach wieczystych (2019 rok).
ŁĄCZNIE powyższe wydatki budżetu = 54 160,40 zł.
Dochody z czynszu dzierżawnego płaconego przez Aeroklub Ziemi Zamojskiej w latach 2016-2019 = 109 168 zł.

Czas konieczny na realizację wspomnianych powyżej zadań nie pozwolił na dotrzymanie terminu wykonania celu szczegółowego umowy darowizny, czyli zakończenia procesu budowy pasa startowego w terminie do dnia 31 grudnia 2018 r.

Wydane przez Wojewodę Lubelskiego pozwolenie na budowę uprawomocniło się dopiero w dniu 19 stycznia 2018 r.
Konieczne uzgodnienia w Urzędzie Lotnictwa Cywilnego zakończone zostały jeszcze później – pismo Prezesa ULC wpłynęło do Urzędu Gminy w dniu 9 kwietnia 2018 r.
Atmosfera kolejnych miesięcy 2018 roku, wywołana zbliżającymi się wyborami samorządowymi, nie pozwoliła pozytywnie myśleć o negocjacjach z Miastem i Powiatem w sprawie ewentualnej wspólnej realizacji zadania związanego z budową pasa startowego.
- Poważne i odpowiedzialne decyzje mogły dopiero podejmować organy Gminy, Miasta i Powiatu wybrane w wyborach 21 października.
W warunkach 2018 roku nie było także możliwości realizacji zadania inwestycyjnego poprzez jego finansowanie wyłącznie z budżetu Gminy Zamość, w tym czasie trzeba było zabezpieczyć gminne pieniądze na:
- wykonanie ośmiu dużych projektów finansowanych ze środków unijnych i krajowych,
- rosnące koszty wydatków bieżących na funkcjonowanie 13 szkół,
- rosnące koszty realizacji inwestycji – szczególnie z zakresu budowy nawierzchni dróg.

Opisując sytuację, związaną z terminem realizacji zadania inwestycyjnego, warto zwrócić uwagę na okoliczności, w jakich Gmina Zamość zobowiązała się do realizacji szczegółowego warunku umowy darowizny.

W dniu zawarcia umowy treść art. 13 ust. 2 i 2a ustawy o gospodarce nieruchomościami dawała Wojewodzie Lubelskiemu możliwość odstąpienia od odwołania darowizny w przypadku nie zachowania przez Gminę terminu realizacji budowy pasa startowego.
W trakcie realizacji przez Gminę celu umowy Parlament zmienił treść przywołanej powyżej ustawy, usuwając z dniem 1 stycznia 2017 roku zapisy dotyczące możliwości odstąpienia od odwołania darowizny, co zmieniło w sposób znaczący prawną sytuację Gminy Zamość.

W dniu 12 lutego 2019 r. Wójt Gminy Zamość otrzymał oświadczenie Starosty Zamojskiego z dnia 4 lutego 2019 r. o odwołaniu darowizny terenów lotniska Mokre (Zamość EPZA) z powodu nie dotrzymania terminu wykonania celu szczegółowego umowy darowizny, czyli zakończenia procesu budowy pasa startowego w terminie do dnia 31 grudnia 2018 r. Oświadczenie zawiera zobowiązanie do złożenia oświadczenia o zwrocie nieruchomości w terminie 30 dni od daty jego doręczenia oraz informację, że w przypadku bezskutecznego upływu terminu, sprawa zostanie skierowana na drogę postępowania sądowego. W zaistniałych okolicznościach Radni Rady Gminy na wniosek Wójta zdecydowali o zwróceniu nieruchomości lotniska Mokre (Zamość EPZA) Skarbowi Państwa. Czynność tę Wójt wykonał umową sporządzoną w Kancelarii Notarialnej dnia 8 marca 2019 r.

W tym samym dniu Wójt w imieniu Samorządu Gminy Zamość złożył Staroście Zamojskiemu pisemną ofertę kontynuacji realizacji przez Gminę zadania w latach 2020-2021. Uważamy, że należy dokończyć rozpoczęty przez Gminę Zamość proces inwestycyjny. Należy wykorzystać opracowaną przez Gminę dokumentację budowlaną, pozyskane pozwolenia prawne oraz zawarte uzgodnienia z zarządzającym lotniskiem Aeroklubem Polskim. Zdaniem Samorządu Gminy Zamość głównym użytkownikiem lotniska Zamość EPZA po wybudowaniu pasa startowego powinien wciąż być Aeroklub Ziemi Zamojskiej. Pozwoli to wykorzystać posiadaną przez Aeroklub infrastrukturę oraz Ich potencjał ludzki i szkoleniowy, oraz uniknąć ewentualnych sporów prawnych, których skutkiem może być utrata ważności instrukcji operacyjnej lotniska Zamość EPZA, zatwierdzonej przez Prezesa Urzędu Lotnictwa Cywilnego decyzją z dnia 22 lipca 2016 r.

Lotnisko Mokre (Zamość EPZA) ma szczególne znaczenie dla rozwoju gospodarczego Zamojszczyzny, którego przyszłością są inwestorzy, nowi mieszkańcy, rolnictwo oraz turystyka. Niezbędnym elementem rozwoju Regionu jest jego komunikacyjna dostępność, a w niej niewątpliwie transport lotniczy. Uważamy, że przyszłość lotniska jest wspólnym wyzwaniem Gminy Zamość, Powiatu Zamojskiego, Miasta Zamość, oraz Aeroklubu Ziemi Zamojskiej. Mając to na uwadze we w wspomnianym powyżej piśmie z dnia 8 marca 2019 roku Samorząd Gminy Zamość zgłosił również gotowość do rozmów o wspólnej realizacji zadania inwestycyjnego i przedłożył Staroście Zamojskiemu do dalszego dysponowania:

Projekt budowlany budowy pasa startowego o wymiarach 1050 m x 30 m, który ma być lądowiskiem dla lekkich statków powietrznych o maksymalnym ciężarze startowym 6000 kg. Nawierzchnia pasa z krat geokart na podbudowie z kruszywa łamanego i warstwie piasku. Nośność nawierzchni 100 kn/oś. Wartość kosztorysowa zadania 3 767 561 zł (stan 14.08.2017 r.).
Decyzję Wojewody Lubelskiego z dnia 15 grudnia 2017 roku zatwierdzającą projekt budowlany i udzielającą Gminie Zamość pozwolenia na budowę pasa startowego na lotnisku w m. Mokre.
Decyzję Prezesa Urzędu Lotnictwa Cywilnego z dnia 6 lutego 2018 roku zezwalającą na wprowadzenie istotnych zmian eksploatacyjnych i technicznych cech lotniska Zamość (EPZA), które wynikają z opracowanego projektu budowlanego.

Samorząd Gminy Zamość wierzy, że podejmowane działania i decyzje Starosty Zamojskiego umożliwią budowę pasa startowego w oparciu o pozyskane przez Gminę pozwolenia. Samorząd Gminy jest gotowy do szczegółowych rozmów w tym zakresie. Wolę współpracy wyrażaliśmy w pismach z dnia 17 grudnia 2018 roku i z dnia 02 stycznia 2019 roku, w trakcie osobistej rozmowy Wójta i Starosty w dniu 9 stycznia 2019 r., jaka miała miejsce z inicjatywy Wójta Gminy oraz w pisemnej ofercie wspólnej realizacji przez Samorządy zadania, złożonej w dniu 25 lutego 2019 r. Gotowość do rozmów przedłożyła Panu Staroście także delegacja Organów Gminy Zamość w trakcie spotkania w dniu 25 lutego 2019 r., jakie miało miejsce z inicjatywy Samorządu Gminy. Czekamy na decyzje Starosty Zamojskiego.

/8.03.2019 r., Ryszard Gliwiński/