W samorządowym kalendarzu Mieszkańców Gminy Zamość miesiąc wrzesień jest czasem zebrań wiejskich w 35 Sołectwach. Są one wyjątkowo ważnym elementem samorządowej demokracji. Założenie to w naszej Gminnej Wspólnocie wzbogaca dodatkowo fakt, że zebrania są pierwszym etapem przygotowania budżetu kolejnego roku. To na zebraniach wiejskich Mieszkańcy poprzez głosowanie decydują o podziale środków Funduszu Sołeckiego. Poprzez głosowanie wybierają również najważniejsze dla Sołectwa ich zdaniem zadanie inwestycyjne. Uczestnicząc w zebraniu można przedstawić swój punkt widzenia na sołeckie i gminne sprawy. To najlepsze miejsce na dyskusję z wójtem, radnymi, sołtysami i sąsiadami, o tym jak zmieniać otoczenie, w którym żyjemy. Wybory samorządowe (kampania wyborcza i głosowanie) są raz na cztery lata. Co dzieje się pomiędzy nimi zależy od nas samych. Każdy z nas musi samodzielnie podjąć decyzję – jestem biernym obserwatorem i komentatorem tego, co dzieje się wokół, czy też chcę aktywnie włączyć się w proces zmiany mojego Sołectwa, mojej Gminy. Nikt dotychczas nie wymyślił innego sposobu czynnego udziału w życiu publicznym. Ubiegłoroczne zebrania wiejskie oraz kierowana do mnie korespondencja i rozmowy z Mieszkańcami wskazują na to, że w sferze obywatelskiej aktywności mamy wciąż wiele do zrobienia. Frekwencja na zebraniach była niewielka – statystykę przypominałem w Biuletynie Samorządu Gminy Zamość nr 4 (87) maj – czerwiec 2016 r. (w wersji elektronicznej dostępny na stronie www.gminazamosc.pl). Po zebraniach, do dzisiaj są komentarze typu „co to za samorządowa demokracja, gdzie kilkanaście osób obecnych na zebraniu decyduje za wszystkich”. Jaki jest więc inny sposób na decyzje Mieszkańców? Nie podejmować żadnych, bo nie ma frekwencji na zebraniu lub czynić to za przysłowiowym biurkiem. To ma być pomysł na zbudowanie lepszej przyszłości dla nas i naszych dzieci? Słyszę i czytam wciąż wiele komentarzy (często wręcz nieprzyzwoitych) o tych Mieszkańcach, którzy poprzez swoją aktywność w lokalnych środowiskach chcą zrobić coś dla siebie i innych. Co powoduje tę agresję i dlaczego nie rozmawiamy o tym publicznie na zebraniu? Przecież każdy może przyłączyć się do aktywnych i podjąć próbę zmiany tego, co uważa za konieczne. Można na zebraniu przedkładać pod rozwagę zebranych i wójta własne propozycje sołeckich i gminnych działań. Będzie nam lepiej jak wszyscy pozostaniemy w czterech ścianach naszych mieszkań? Tak mają przetrwać dla kolejnych pokoleń polskie wartości – historia, tradycja, kultura, wiara? A może uważamy, że to nie nasza rola, że to ma załatwić tylko Warszawa? To co polskie, gminne i sołeckie budujemy wszyscy. Wyłączenie się z tego procesu to indywidualny wybór każdego z nas. Wówczas jednak nie oczekujmy, że nasze wyobrażenia o ważnych sprawach realizować będą tylko inni. Niezrealizowane wciąż pilne zadania inwestycyjne (szczególnie nawierzchnie dróg) są niewątpliwie tym, co wywołuje emocje i zniechęcenie. Potrzeby mamy duże, a możliwości ich realizacji ograniczone. Dzielmy to, co mamy pamiętając o tym, że Gmina to Mieszkańcy 35 Sołectw. Długo jeszcze będziemy dokonywać trudnych wyborów i w obecnych warunkach nigdy nie będą one jedynymi słusznymi. Nie zmienimy tego swoją nieobecnością na zebraniu wiejskim. Uważam, że tym bardziej powinniśmy szanować przyjęte zasady postępowania – także budżetowego. Gminne procedury budżetowe dzielimy na trzy etapy. Pierwszy to nasz własny (gminny) wybór – zebrania wiejskie, na których Mieszkańcy składają wnioski i podejmują decyzje w zakresie przyznanych zebraniu kompetencji. Kolejne dwa etapy uregulowane są przez Polski Parlament. Do 15 listopada Wójt przedkłada Radzie projekt budżetu Gminy kolejnego roku (nie może tego uczynić nikt inny). Najpóźniej do 31 stycznia Rada Gminy ma obowiązek uchwalić budżet. Otrzymuję sporo korespondencji (często podpisywanej przez dużą grupę Mieszkańców) i wniosków przedstawianych w rozmowach osobistych (zdarzają się delegacje) w sprawie realizacji różnego rodzaju inwestycji. Szanuję je i dziękuję za nie. Pamiętajmy jednak o tym, że w procedurze opisanej powyżej, wnioski składa się na zebraniach wiejskich. Wykorzystujmy te uregulowania organizujące i porządkujące nasze publiczne wspólnotowe życie. Zgłoszenie wniosku na zebraniu wiejskim to nie tylko możliwość jego głosowania i zderzenia z innymi wnioskami. To także sygnalizowanie problemu nie tylko wójtowi i radnemu, ale także innym Mieszkańcom Sołectwa. Okazja i miejsce do przekonywania o swoich racjach oraz kierowania do sąsiadów prośby o wsparcie. Samorządowa demokracja nie dzieje się sama. To złożony proces, który nie istnieje bez szerokiego i świadomego udziału Mieszkańców. Dlatego wciąż proszę o aktywność, a dzisiaj szczególnie o liczny udział w zebraniach wiejskich. Kalendarz zebrań w dalszej części Biuletynu. Będę we wszystkich Sołectwach. Zapraszam.
Porządek każdego Zebrania Wiejskiego jest jednakowy. W pierwszym punkcie wójt przedstawia informację o realizacji uchwał zebrania wiejskiego z roku poprzedniego. Po niniejszym tekście zamieszczam skrótowe spojrzenie na uchwały zebrań wiejskich 2015 roku wskazujące najważniejszą dla Sołectwa inwestycję. Komentarz do niej w niniejszym tekście nieco dalej.
Kolejny punkt Zebrania Wiejskiego to wybór poprzez głosowanie zadania, które będzie realizowane ze środków Funduszu Sołeckiego 2017 roku. Wkraczamy w drugi rok tego gminnego programu. W bieżącym, w skali gminnej, przeznaczyliśmy na jego realizację 589 776,88 zł. W przyszłym roku będzie to kwota 819 646 zł. Podział środków na poszczególne Sołectwa przedstawia zamieszczone zestawienie tabelaryczne.
W tym miejscu krótkie przypomnienie regulacji prawnych w zakresie Funduszu Sołeckiego.
- Decyzję o przeznaczeniu środków funduszu sołeckiego podejmuje zebranie wiejskie. Po zebraniu Sołtys składa właściwy wniosek do Wójta Gminy w terminie do 30 września. Decyzje zebrania wiejskiego są ostateczne, jeśli mieszczą się w granicach prawa. Wówczas Wójt i Rada mają je bezwzględnie wykonać.
- Kwota funduszu sołeckiego jest ściśle określona – indywidualnie dla każdego Sołectwa, w zależności od liczby Mieszkańców (patrz tabela).
- Środki funduszu sołeckiego można przeznaczyć na każdy cel z kategorii zadań własnych gminy. Przypominam, że polskie prawo reguluje także zadania samorządu powiatu (np. nawierzchnie dróg powiatowych i chodniki przy nich), zadania samorządu województwa (np. nawierzchnie dróg wojewódzkich i chodniki przy nich) oraz zadania rządowe (np. wszystko co zlokalizowane jest i co chcemy, aby było w liniach rozgraniczających drogi krajowej). Polskie prawo także przypisuje pewne zadania do realizacji właścicielom nieruchomości (np. rowy na polach uprawnych i łąkach, zjazdy z dróg publicznych na nieruchomości prywatne).
- Ograniczeniem decyzyjnym jest kwota środków, jaką Sołectwo ma w danym roku do dyspozycji. Ideałem byłoby, aby wybrane zadanie w całości zrealizować ze środków funduszu w danym roku. Nie jest to oczywiście warunek. Można sobie wyobrazić realizację zadania w etapach. Warto jednak podejmować realne decyzje i przewidywać ich skutki. Przy etapowaniu zadania nie mamy pewności, że za rok zebranie wiejskie podejmie decyzje o realizacji kolejnego etapu. Może wybrać zupełnie inne zadanie. Co wtedy? Kończyć zadanie ze środków budżetu Gminy przeznaczonych na inwestycje? Możliwości finansowe strony wydatkowej budżetu każdego roku są ściśle określone tym, co mamy po stronie dochodów, a Sołectw mamy aż 35 i potrzeb bardzo dużo.
- Środki funduszu sołeckiego trzeba wydać w danym roku budżetowym. Nie ma możliwości kumulowania pieniędzy z kilku lat i dopiero wówczas podejmowania decyzji o ich przeznaczeniu.
- Po wykonaniu zadań Funduszu Sołeckiego, w kolejnym roku budżetowym Gmina nabywa prawo do zwrotu ze środków budżetu Państwa do 40% zrealizowanych wydatków. Oczywiście wcześniej cała procedura wydatkowania publicznych środków podlega kontroli. Z tytułu realizacji Funduszu Sołeckiego 2016 roku powinniśmy w przyszłym roku otrzymać zwrot 35,65% poniesionych wydatków, czyli około 210 279 zł. O taką właśnie kwotę zwiększamy gminną pulę Funduszu Sołeckiego 2017 roku. Zwrot jaki ewentualnie otrzymamy w 2018 roku będzie liczony tylko od kwoty podstawowej Funduszu, bez gminnego zwiększenia.
Kolejny, trzeci punkt porządku zebrania wiejskiego, to wybór poprzez głosowanie najważniejszego (jednego) dla Sołectwa zadania inwestycyjnego. W tym przypadku uchwała zebrania wiejskiego nie zobowiązuje Wójta i Rady Gminy do bezwzględnego jej wykonania. To wskazanie, które Organy Gminy chcą szanować, ale w warunkach realności budżetowych. Jest to nasz własny (gminny) element udziału Mieszkańców w podejmowaniu samorządowych decyzji. Wierzę, że nie muszę uzasadniać faktu, iż nie ma możliwości konstruowania całego budżetu Gminy na podstawie decyzji podejmowanych tylko przez 35 zebrań wiejskich. Takiego budżetu nigdy nie dałoby się spiąć finansowo. Poza tym, budżet to także realizacja zadań mających oddziaływanie szersze niż jedno Sołectwo. To pewnego rodzaju strategia rozwoju Gminy i prawna odpowiedzialność za decyzje konkretnych Organów i Osób. Mimo to podejmowanie tych uchwał przez Zebrania Wiejskie uważam za ważny element samorządowej demokracji, o czym powyżej w pierwszej części niniejszego tekstu. To moje zdanie i wiem, że nie wszyscy tak myślą. Na zebraniach wiejskich w 2015 roku podjęto 36 uchwał wskazujących najważniejsze dla Sołectw zadania. Kalkulowane łączne środki potrzebne na ich realizację to kwota 23 857 584 zł. W budżecie 2016 roku na wszystkie zaplanowane inwestycje mamy obecnie kwotę 8.978.429 zł. Porównanie kwot mało ciekawe, ale realizacja gminnych inwestycji i ich planowanie nie kończy się na 2016 roku. Jak wspomniałem powyżej, to złożony proces obejmujący także spojrzenie w przyszłość. Spośród 36 uchwał realizowanych jest 26, z tego w wykonawstwie budowalnym 17. Co do pozostałych 10 uchwał nie podjęto dotychczas żadnych ostatecznych decyzji dotyczących przyszłości zadań, z tym, że 2 spośród nich mają już opracowane dokumentacje techniczne i pozwolenia na budowę. Warto więc przyjść na Zebranie Wiejskie i wziąć udział w podejmowaniu samorządowych decyzji.
Czwarty punkt zebrania to rozmowy i dyskusja o wszystkich interesujących zebranych sprawach sołeckich i gminnych. W tym miejscu przekazywał będę też ważne informacje, o których nie będzie mówione wcześniej. Porozmawiamy zapewne o gminnym programie „odnawialne źródła energii”, czekających nas od września przyszłego roku zmianach w systemie oświaty, i wielu innych. Ten punkt zebrania to też ważny element zdobywania wiedzy o otoczeniu naszych samorządowych spraw.
Zapraszam na Zebrania Wiejskie 2016 roku. Będę na wszystkich. Jest jeszcze dużo czasu, aby dobrze przygotować się do nich. Można porozmawiać z sąsiadami, radnym, sołtysem. Warto przekonywać do swoich propozycji, które później zgłaszane będą na zebraniu. Zapraszam do szukania dodatkowych informacji – Biuletyn, strona www.gminazamosc.pl, można też napisać do wójta poprzez „PYTANIA DO WÓJTA”. Przychodząc na zebranie wiejskie z wiedzą o otoczeniu gminnych i sołeckich spraw dobrze wykorzystamy kilka godzin publicznego spotkania. Zapraszam.
5.08.2016 r.
Ryszard Gliwiński