Ochotnicze Straże Pożarne (dalej OSP) funkcjonują w Polsce od ponad 100 lat. W warunkach prawnych XXI wieku są stowarzyszeniami działającymi na podstawie ustawy z dnia 7 kwietnia 1989 roku Prawo o stowarzyszeniach. OSP mają przyjęte przez członków stowarzyszenia statuty zarejestrowane w Krajowym Rejestrze Sądowym. W Gminie Zamość jest 12 stowarzyszeń OSP – z adresami siedzib w miejscowościach: Białowola, Bortatycze, Lipsko, Mokre, Płoskie, Pniówek, Sitaniec, Skokówka, Wólka Wieprzecka, Wysokie, Zawada, Żdanówek. Wszystkie stowarzyszenia OSP Gminy Zamość są członkami Związku Ochotniczych Straży Pożarnych Rzeczypospolitej Polskiej, który w tym roku obchodzi Jubileusz 100 lecia istnienia. Związek kontynuuje tradycje założonego w 1921 roku Głównego Związku Straży Pożarnych RP. Ochotnicze Straże Pożarne realizują zadania gminne określone w art. 7 ust.1 pkt. 14 ustawy z dnia 8 marca 1990 roku o samorządzie gminnym. Dotyczą one porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli oraz ochrony przeciwpożarowej i przeciwpowodziowej. Współpracę Samorządów Gminnych i Ochotniczych Straży Pożarnych w realizacji tych zadań umożliwiła ustawa z dnia 24 sierpnia 1991 roku o ochronie przeciwpożarowej. Pozwoliłem sobie na ten krótki wstęp, aby nakreślić tło tego o czym poniżej.
W dniu 6 maja 2021 roku pocztą e-mail otrzymałem krótkie pismo z Komendy Miejskiej Państwowej Straży Pożarnej w Zamościu, które pozwolę sobie przytoczyć w całości. Cytat – „W związku z trwającymi pracami nad ustawą o Ochotniczych Strażach Pożarnych zwracam się z prośbą o zapoznanie się z treścią projektu przedmiotowej ustawy i przekazanie wniosków i uwag do w/w opracowania do tut. KM PSP do dnia 15 maja 2021r. Ponadto informuję, że projekt stawy dostępny jest pod adresami a) www.straz.lublin.pl b) www.straz.zamosc.pl”. Identycznej treści pismo otrzymali Burmistrzowie i Wójtowie pozostałych gmin powiatu zamojskiego, oraz Prezesi zarządów gminnych Związku Ochotniczych Straży Pożarnych Rzeczypospolitej.
W dniu 17 maja 2021 roku przesłałem Komendantowi Miejskiemu PSP w Zamościu swoje uwagi dotyczące projektu ustawy. Uczyniłem to pomimo krótkiego czasu jaki dano mi na analizę jej treści i wielu innych ważnych gminnych spraw wymagających w tym samym czasie mojego osobistego zaangażowania. Projekt ustawy przesłałem do Radnych Rady Gminy Zamość będących członkami Ochotniczych Straży Pożarnych. W dniu 5 czerwca 2021 roku rozpoczęły się w Gminie Zamość zebrania sprawozdawczo – wyborcze w 12 stowarzyszeniach OSP. Uczestnicząc w nich jako Wójt Gminy uważałem za swój obowiązek kontynuowanie procesu konsultacji projektu ustawy ze Strażakami Ochotnikami. Tym bardziej, że ze strony internetowej Komendy Głównej Państwowej Straży Pożarnej wynika iż takie konsultacje z udziałem członków OSP są wciąż prowadzone (wpis z 26.06.2021r). W trakcie tych strażackich spotkań była okazja do publicznej wymiany zdań w temacie z Osobami kształtującymi opinię publiczną, otrzymałem także w tej sprawie oficjalną korespondencję. Doświadczenia te zdecydowały o upublicznieniu moich uwag o zagrożeniach jakie może spowodować konsultowany tekst projektu ustawy. Poniżej odniosę się tylko do jej treści związanych z realizacją samorządowych zadań, za które ponoszę prawną i społeczną odpowiedzialność.
Największe zagrożenie dla dotychczasowych sprawdzonych systemów realizacji samorządowych zadań widzę w art. 32 pkt.4 projektu ustawy. Zmienia on obecne brzmienie art. 15 pkt.6 ustawy o ochronie przeciwpożarowej. Do treści obecnej, cytat – „Jednostkami ochrony przeciwpożarowej są: ….. pkt.6 ochotnicza straż pożarna” w projekcie ustawy dopisano, cytat – „ w której utworzono jednostkę ratowniczo gaśniczą OSP” (dalej JRG OSP). Uważam, że na skutek rozszerzenia powyższej treści nie wszystkie OSP będą jednostkami ochrony przeciwpożarowej. Tym co uważają, że mylę się w swojej ocenie stawiam pytanie. Po co w takim razie ta zmiana? Moje obawy potwierdza treść art. 11 projektu ustawy mówiąca o tym, że właściwy Minister w drodze rozporządzenia określi sposób przygotowania JRG OSP do prowadzenia działań ratowniczych w akcjach ratowniczych organizowanych i prowadzonych przez Państwową Straż Pożarną. Minister ma określić minimalne wyposażenie JRG OSP w pojazdy gaśnicze i specjalistyczne, oraz sprzęt i środki techniczne. Minister ma określić również wymagania kwalifikacyjne i szkoleniowe ratowników OSP (nowe nazewnictwo – już nie Strażak Ochotnik), oraz minimalne standardy zdolności operacyjnej i gotowości operacyjnej JRG OSP. Moim zdaniem w praktyce, w przypadku Gminy Zamość może to oznaczać wyłączenie z obecnego systemu ochrony przeciwpożarowej ośmiu OSP. Dla Strażaków Ochotników z tych OSP nie będzie szkoleń, nie będzie można finansować badań lekarskich i ubezpieczenia, nie będą Oni mieli uprawnień do udziału w akcjach ratowniczych. Zakładam, że JRG OSP będą mogły wydzielić OSP Białowola, OSP Mokre, OSP Bortatycze i OSP Płoskie. Mają średnie lub ciężkie samochody pożarnicze, sprzęt i potencjał ludzki. Co z pozostałymi ośmioma OSP? Dysponują gminnym majątkiem (lekkie samochody pożarnicze, sprzęt i wyposażenie), są przygotowane (sprzęt i Strażacy) do udziału w usuwaniu skutków podtopienia wodami opadowymi, usuwania powalonych przez burzę drzew, zabezpieczania zerwanych dachów, poszukiwania zaginionych osób, itp. Ze wsparcia Strażaków Ochotników w zabezpieczaniu porządku korzysta często Policja. Tych OSP (jeśli nie wydzielą JRG OSP) nie będzie można uruchamiać do prowadzania wspomnianych działań. Zmarnowany potencjał ludzki i sprzętowy, szkoda wielu lat przygotowań do osiągnięcia obecnej gotowości niesienia pomocy w nagłej potrzebie.
W tym co piszę powyżej utwierdza mnie treść art.32 ust. 1, 2 i 3 projektu ustawy. Uchyla on zapisy ustawy o ochronie przeciwpożarowej tworzące funkcjonujący od 1995 roku (26 lat) Krajowy System Ratowniczo – Gaśniczy (dalej KSRG). W ramach KSRG działają specjalnie przygotowane do działań ratowniczych OSP – w Gminie Zamość Białowola i Mokre. To skutek zawartej trójstronnej umowy pomiędzy Państwową Strażą Pożarną, Ochotniczą Strażą Pożarną i Gminą Zamość. W projekcie ustawy nie znalazłem żadnego odniesienia do tworzenia nowego systemu, w miejsce likwidowanego KSRG. To może oznaczać, że nie będzie następcy KSRG, a jego role będą pełniły OSP, które wydzielą JRG OSP. Jeśli tak, to tym bardziej nie uwierzę w to że przyszłe rozporządzenie Ministra pozwoli wszystkim 12 OSP Gminy Zamość wydzielić JRG OSP. Ponawiam więc pytanie – co z tymi, które nie wydzielą JRG OSP? Co z majątkiem i stworzonym potencjałem ludzkim do niesienia pomocy w nagłej potrzebie?
Kolejne zagrożenie dla sprawdzonej organizacji realizacji gminnych zadań z zakresu ochrony przeciwpożarowej i przeciwpowodziowej widzę w treści art. 32 pkt.12 projektu ustawy. Uchyla on art. 32 ust.3a ustawy o ochronie przeciwpożarowej, który Wójtowi Gminy daje możliwość zatrudnienia Komendanta Gminnego Ochrony Przeciwpożarowej. Jego zadaniem jest organizowanie utrzymania gotowości 12 OSP do niesienia pomocy w nagłej potrzebie, oraz kierowanie uruchomioną akcją ratowniczą. Cały tekst projektu ustawy wiąże ze sobą działania OSP, które wydzielą JRG OSP oraz Państwowej Straży Pożarnej, z zupełnym pominięciem Wójta Gminy. Rolą Wójta ma być wyłącznie finansowanie zakupów sprzętu, wyposażenia i szkoleń. Wójt Gminy nie będzie mógł uruchamiać OSP w organizacji akcji niesienia pomocy (np. lokalne podtopienia), gdyż należny Strażakom ekwiwalent za udział w akcjach wypłacał będzie tylko, gdy OSP uruchomi Komendant Miejski Państwowej Straży Pożarnej. Jak w warunkach projektu ustawy o ochotniczej straży pożarnej Wójt Gminy ma realizować zadania przypisane mu ustawą o samorządzie gminnym? Czy dobrze będzie służyło Mieszkańcom Gminy kolejne ograniczenie Wójta w zarządzaniu gminnymi sprawami, w tym przypadku możliwości bezpośredniego oddziaływania na powstałe zdarzenia? Jestem świadomy tego, że Strażacy Ochotnicy w Gminie Zamość nie zstąpią nieistniejącej Straży Gminnej. W dotychczasowej współpracy nigdy nie było i nie jest to Ich zadaniem. Bezpieczeństwo Mieszkańców to nie tylko ochrona przeciwpożarowa – także inne zadania realizowane przez Strażaków, o niektórych wspomniałem powyżej. Postępowania administracyjne prowadzą Policja i Administracja.
Mam znacznie więcej uwag do projektu ustawy o ochotniczej straży pożarnej. Uważam go za zupełnie niepotrzebny. Moim zdaniem w dłuższej perspektywie czasowej spowoduje on utratę tego co wspólnie osiągnęliśmy przez ostatnie kilkadziesiąt lat. Strażacy Ochotnicy nigdy nie będą zorganizowani tak jak Strażacy zawodowi. Młodych nie zachęci do wstępowania w szeregi OSP 200 zł dodatku do emerytury, który być może otrzyma za 45 lat. Tutaj trzeba czegoś więcej – lokalnego patriotyzmu, aktywności i ludzkiej integracji. Po to w 1990 roku zostały utworzone samorządowe Gminy w Polsce. To co trzeba zmienić w systemie ochrony przeciwpożarowej i Krajowym Systemie Ratowniczo – Gaśniczym można uczynić poprzez nowelizację (zmiany) w istniejącej w polskim porządku prawnym ustawie o ochronie przeciwpożarowej. W taki sam sposób można uregulować prawnie dodatek do emerytur dla Strażaków Ochotników.
Na koniec jeszcze sprostowanie publicznych wypowiedzi, które bardzo mocno wybrzmiały podczas zebrań sprawozdawczo – wyborczych OSP w Płoskiem i Białowoli. Otóż, ten projekt ustawy nie jest pierwszym który porusza sprawę dodatków do emerytur dla Strażaków Ochotników. Na stronie www.sejm.gov.pl jest informacja o procedowaniu przez Sejm Obywatelskiego projektu ustawy o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw. Projekt dotyczy przyznania osobom, które przez co najmniej 10 lat były członkami ochotniczej straży pożarnej dodatku do emerytury w wysokości 20 zł za każdy udokumentowany rok, podczas którego ubezpieczeni brali bezpośredni udział w działaniach ratowniczych (czyli np. za 40 lat 800 zł, a nie 200 zł jak w projekcie omawianej ustawy). Projekt wpłynął do sejmu 29 listopada 2016 roku (druk sejmowy nr 34). Dopiero 29 listopada 2019 roku (po 3 latach) skierowano go do pierwszego czytania w Sejmie. W dniu 9 stycznia 2020 roku miało miejsce pierwsze jego czytanie podczas obrad Sejmu, 23 stycznia 2020 roku Sejm skierował projekt do Komisji Finansów Publicznych oraz Komisji Polityki Społecznej i Rodziny. Nie odszukałem informacji co z tym projektem dzieje się dzisiaj. Zadaję sobie pytanie – czy przypadkowym jest to, że w czasie procedowania w Sejmie OBYWATELSKIEGO PROJEKTU USTAWY w przestrzeni publicznej pojawia się projekt ustawy przygotowany w Komendzie Głównej Państwowej Straży Pożarnej?
Zachęcam Strażaków Ochotników do zapoznania się z projektem ustawy i aktywnego włączenia się w dyskusję o niej. Jestem do dyspozycji.
10 lipca 2021 r.
Ryszard Glwiński