Projektowanie budżetowe 2020 roku wkracza w końcową fazę. Nad przedłożonym przez Wójta Gminy Zamość dokumentem pracują obecnie Komisje Rady. Uzgodniony już został termin sesji budżetowej Rady – będzie ona miała miejsce 30 grudnia 2019 r. Czas więc na rozpoczęcie prezentacji Mieszkańcom tego, co zawiera projekt budżetu przyszłego roku. Pełny tekst projektu budżetu 2020 roku jest na https://ugzamosc.bip.lubelskie.pl/zakładka „Finanse gminy”/i dalej zakładka „Budżet”.
Przedstawiając Mieszkańcom, w trakcie wrześniowych zebrań wiejskich gminne wyzwania budżetowe najbliższych lat, mówiłem o obawach dotyczących sytuacji w gminnych finansach 2020 roku. Podstawą ich było to, co
wydarzyło się w latach 2018–2019 w finansowaniu gminnych zadań z zakresu oświaty i wychowania. Podkreślałem brak wiedzy o wpływie nowej sytuacji na realizację gminnych zadań 2020 roku. To, o czym mówiłem Mieszkańcom było dalekie od optymizmu i nawet spotkałem się z uwagami, że niepotrzebnie straszę i wprowadzam przygnębiającą atmosferę w trakcie zebrań. Trwała już wówczas kampania przed wyborami parlamentarnymi i mój publiczny przekaz nie wpisywał się w wyborcze hasła, przekonujące nas o tym, że teraz będzie już tylko lepiej. Nigdy nie przechodziłem żadnych szkoleń i treningów politycznych, więc nie potrafię tworzyć atmosfery PR-owskiego sukcesu. To być może jest wadą osoby publicznej jaką jestem, ale nie mam już czasu na zmiany w tym zakresie, ani też nie czuję ich potrzeby. O gminnych sprawach i wyzwaniach piszę oraz mówię tak, jak potrafię, i je postrzegam – co nie oznacza, że muszę mieć zawsze rację. Pozostawiam Mieszkańcom możliwość wytworzenia własnych ocen i analiz. Stąd też w moich tekstach liczne tabelki, zestawienia, porównania, itp. Wierzę, że są Tacy, którzy wykorzystują je dla pogłębiania swojej wiedzy o stanie gminnych spraw.
Moje wrześniowe mało optymistyczne spojrzenie na przyszłość gminnych finansów sprawdziło się w najbardziej pesymistycznej wersji. Na żadne dalsze złudzenia i nadzieje nie pozwala informacja, którą pozyskałem ze strony internetowej Ministerstwa Finansów dwa dni po wyborach (15 października). Dotyczy ona dochodów budżetu Gminy 2020 roku, które są przekazywane z budżetu Państwa. Poniższe zestawienie prezentuje relacje pomiędzy dochodami przekazywanymi Gminie przez Ministra Finansów i dochodami oraz wydatkami bieżącymi.
To, co wydarzyło się w gminnych finansach w latach 2018–2020, skrótowo obrazują dwie kwoty ujęte w wierszach nr 2 i 10 w tabeli nr 1. Podstawowe dochody bieżące własne budżetów Gminy przekazywane z budżetu Państwa, których udział w całości dochodów wynosi aż około 70%, wzrosły o + 9 242 597 zł. W tym samym okresie wydatki bieżące własne budżetów Gminy wzrosły o 14 276 359 zł. Różnica pomiędzy tymi dwoma pozycjami to ponad 5 000 000 zł.
Dla uzupełnienia powyższego przeanalizujmy jeszcze za pomocą tabeli nr 2 środki niezbędne do finansowania jednego z wielu zadań własnych Gminy – zadań z zakresu oświaty i wychowania. To skutki finansowe wprowadzania w życie reformy oświatowej lat 2016–2018 budziły mój wrześniowy niepokój i napisały czarny scenariusz projektu budżetu 2020 roku.
Czas na podsumowanie tych budżetowych prezentacji (tabele 1 i 2). Dotyczą one sytuacji wywołanej poprzez drastyczne zmiany w finansowaniu zadań Gminy w zakresie oświaty i wychowania. Wskutek tego zaangażowanie gminnych środków własnych w wydatkach bieżących (bez programów unijnych) w ciągu lat 2018–2020 wzrosło aż o 5 594 196 zł – z kwoty 4 437 599 zł w 2017 roku do kwoty aż 10 031 795 zł w 2020 roku. To sytuacja obrazująca trzy lata wprowadzania reformy w oświacie. Projekt budżetu 2020 roku odczuł kumulację skutków sytuacji lat 2018–2019, ale byłoby lżej, gdyby dane dotyczące 2020 roku były bardziej optymistyczne. Niestety, w tym sprawdziły się moje wrześniowe obawy. Subwencja oświatowa w stosunku do roku bieżącego wzrosła zaledwie o 378 060 zł w sytuacji, gdy wydatki bieżące własne (bez projektów unijnych) wzrosły o 1 709 263 zł. Powstała różnica 1 342 642 zł – to kwota, za którą moglibyśmy wybudować około 1,3 km tak potrzebnych asfaltowych nawierzchni dróg gminnych. Przy tym trzeba pamiętać, że w wydatkach projektu budżetu przyszłego roku nie ma zabezpieczonych środków na wakacyjne remonty w Szkołach, podwyżki płac dla Pracowników obsługi w Szkołach i Centrum Usług Wspólnych, oraz podwyżki płac dla Nauczycieli. A więc prezentowany przez powyższe kwoty obraz sytuacji nie jest zupełnym.
Projekt budżetu Gminy Zamość 2020 roku jest wyjątkowym, gdyż po stronie wydatków inwestycyjnych zabezpiecza środki tylko na przedsięwzięcia ujęte wcześniej w Wieloletniej Prognozie Finansowej. Po raz pierwszy nie ma otwarcia na nowe zadania inwestycyjne – oczywiście poza zadaniami programu Funduszu Sołeckiego (tylko wersji kwot Funduszu). Nie pozwala także pozytywnie myśleć o przyszłym roku fakt, że tak ograniczony projekt budżetu zawiera po stronie dochodów i przychodów zapisy, których realizacja jest mocno niepewna. Strona wydatków bieżących budżetu natomiast została ograniczona poprzez nie zabezpieczenie w niej uzasadnionych potrzeb na kwotę około 1 600 000 zł. Gmina Zamość z tym, o czym piszę, nie jest wyjątkiem. Z projektem budżetu 2020 roku ma problem większość Gmin i Miast w Kraju. Niestety, nie możemy się z tym przebić do publicznej świadomości. Głos dużych Miast w listopadowe dni w mediach trochę zaistniał, ale pozostali dzwonią tylko do siebie i pytają co robić? Gotuje się we mnie krew, gdy słyszę wypowiedzi Polityków reprezentujących Parlamentarną Większość o tym, że przecież w ostatnich latach wielokrotnie wzrosły dochody Gmin. Cóż, wyuczyli się na pamięć tych zdań jeszcze dla potrzeb kampanii wyborczej. Dla mających takie wyobrażenie o gminnej rzeczywistości specjalnie jeszcze jedno skrócone zestawienie porównawcze w tabeli nr 3.
W zestawieniu tabeli nr 3 w dochodach pominięto subwencję oświatową, gdyż jest ona ujęta w obliczeniach wydatków oświatowych. Cóż nam mówi to zestawienie? Gminne dochody przekazywane przez Ministra Finansów (udziały w podatkach PIT i subwencja wyrównawcza) w latach 2018 -2020 w stosunku do roku 2017 wzrosły o 7 557 809 zł. W tym samym okresie i porównaniu zaangażowanie gminnych środków własnych w realizację zadań bieżących z zakresu oświaty i wychowania wzrosło o 5 594 196 zł. Różnica to 1 963 613 zł. To jest ten znaczący wzrost dochodów budżetów Gminy rozłożony na okres trzech lat? W analizowanym okresie podrożało wszystko co kupujemy i za co płacimy. Także w zakresie realizacji pozostałych gminnych zadań. Proszę popatrzeć jeszcze raz na porównania z pierwszego zestawienia. Wydatki bieżące gminnego budżetu w latach 2018–2020 w stosunku do roku 2017 wrosły o 14 276 359 zł, a te okrzyczane dochody pochodzące z budżetu Państwa o 9 242 597 zł. Jesteśmy na bardzo dużym minusie. Dlatego wciąż Mieszkańcy czekają na drogi, chodniki, wodociągi, itp.
Obecna sytuacja w realizacji zadań z zakresu oświaty i wychowania będzie tematem obrad sesji Rady Gminy w dniu 28 listopada. Radni otrzymali przygotowane 29-stronicowe opracowanie obrazujące stan organizacji zadań w 12 gminnych Szkołach. Zostało ono zamieszczone na https://ugzamosc.bip.lubelskie.pl/index.php?id=85. Nie ma w nim nic odkrywczego. Jesteśmy pod ścianą i musimy w kwietniu przyszłego roku, na etapie prac nad projektami organizacyjnymi roku szkolnego 2020/2021, zdecydować się na ograniczenia zatrzymujące wzrost gminnego zaangażowania finansowego w tym zakresie zadań. Łączenie oddziałów, ograniczenie godzin organu, zmniejszenia etatów obsługi w Szkołach, zmiany w organizacji sieci placówek wychowania przedszkolnego i dowozu uczniów. To nie są dobre pomysły, ale innych kompetencji decyzyjnych samorządy nie mają. Lepszym rozwiązaniem byłoby zwiększenie dochodów Gminy przekazywanych przez Ministra Finansów – większa subwencja oświatowa lub zwiększone udziały w podatkach PIT. Konieczne są rządowe programy wsparcia dla Gmin Wiejskich, w których funkcjonują ośmioklasowe Małe Szkoły. Także dla Stowarzyszeń prowadzących w tych Gminach szkoły publiczne. Oświata i wychowanie to dzisiaj budżetowy problem nie tylko Gminy Zamość. To wyzwanie krajowe.
Realizacja zadań budżetowych przyszłego roku zapowiada się mało ciekawie. Podobnie wygląda temat oczekiwań Mieszkańców w zakresie realizacji zadań wskazywanych w trakcie zebrań wiejskich jako najważniejsze dla Sołectwa. Aby zmienić obecny stan potrzebne są decyzje Parlamentu, Rządu i Polityków. Samorządy tracą możliwości inwestowania. Przez ostatnie dwa lata ratowały się kredytami, ale tutaj także kończą się już możliwości. A przed nami przecież pieniądze unijne nowego okresu programowania. Wiem, że PR-owsko nie brzmi to najlepiej – ale takie moim zdaniem są fakty. O innych niż oświata i wychowanie gminnych wyzwaniach 2020 roku na dalszych stronach Biuletynu i w kolejnych jego wydaniach. Zapraszam do dyskusji poprzez www.gminazamosc.pl zakładka PRZYDATNE/„Zadaj pytanie Wójtowi”.
/24.11.2019 r., Ryszard Gliwiński – Wójt Gminy Zamość/